Revival van academisch werk Pieter Van Hanselaere (1786-1862): Andromeda, olie op doek, ca. 1827. © Coronari Auctions. 52
Vernieuwend en eigenzinnig, graag een tikje rebels, is des kunstenaars, zou je denken. Maar is dat altijd zo geweest? Die eigenzinnigheid betekende niet dat ze zich niet verenigden, dat doen kunstenaars al sinds de Middeleeuwen. Samen stonden ze juist sterker in hun vernieuwingsdrang. Eind 19e eeuw zetten zij zich af tegen de kunst die op de academie werd onderwezen. In deze eeuw signaleert men een ommekeer: diverse musea tonen academisch werk uit vroeger eeuwen en ook de markt voor deze kunst laat zich gelden. TEKST: TIM DE DONCKER Eeuwenlang golden binnen de kunstacademische traditie regels waaraan kunst diende te voldoen. Echter, dat strenge keurslijf zorgde voor een groeiende onvrede, met als culminatiepunt de oprichting van de Société anonyme des artistes peintres, sculpteurs et graveurs in december 1873 door onder meer Claude Monet, Auguste Renoir, Alfred Sisley, Camille Pissarro en Edgar Degas. Deze kunstenaars zetten zich uitdrukkelijk af tegen de bestaande normen in hun vak en door deze verzetsdaad kreeg het impressionisme de plaats die het verdiende. Daarnaast kan bijvoorbeeld ook de Wiener Secession niet begrepen worden zonder een groeiende weerstand tegen de heersende opvattingen over kunst zoals deze werd onderwezen aan de academie. Om die reden werd academische kunst jarenlang stiefmoederlijk behandeld. Een ommekeer lijkt echter ingezet. Zo nam Musea Brugge met het project Leerling-Meester de collectie figuurtekeningen uit de jaren 1757-1892 onder de loep, met als resultaat de intieme tentoonstelling Oefening baart kunst in het Groeningemuseum (nog tot 12 maart <strong>2024</strong>) en een volledige digitale ontsluiting van de verzameling. Ook het Bonnefanten ging op de academische toer met Tussen kunst en kopie (eind februari afgelopen), waarin de academische collectie gipsen beelden voor het publiek toegankelijk werd gemaakt. DE OPKOMST VAN ACADEMIES Traditioneel verenigden kunstenaars zich sinds de Middeleeuwen in samengestelde Sint-Lucasgilden. Binnen deze corporaties onderscheidden zij zich geleidelijk aan van de beoefenaars van de mechanische kunsten. Zo ontstonden nieuwe artistieke associaties of academies, het eerst in het 16e-eeuwse Florence. Deze academies boden naast tekenonderwijs ook theoretisch onderricht aan. Via deze intellectuele vorming streefden de kunstenaars een plaats voor hun activiteiten tussen de liberale kunsten na. In de 17e eeuw verspreidden dergelijke instituties zich ook ten noorden van de Alpen, met de Académie royale de peinture et de sculpture in Parijs (1648) en In de 16e eeuw wilde een nieuwe generatie de kunst moderniseren. Academies werden aangespoord om ook het artistieke ideaal van de gedistingeerde en gecultiveerde kunstenaar vorm te geven en uit te dragen. de Antwerpse Academie als belangrijkste voorbeelden. Gelijkaardige fricties als in Italië lagen aan de basis van deze oprichtingen: een groeiende bewustwording van het statuut van de kunstenaar onder de kunstenaars, waardoor zij zich wensten te onderscheiden van de mechanische handwerkslieden. Toen in de 18e eeuw de vraag naar een extra opleiding voor ambachtslieden zich deed voelen, kwam de overheid ook bij deze academies terecht. Onder invloed van de Verlichting, het mercantilisme en veranderende smaakpatronen ontstond het idee dat deze academies konden bijdragen aan de vorming van ambachtslieden. Hieraan gekoppeld breidde het aantal academische instellingen fors uit, zo ook in de Zuidelijke Nederlanden. Niet minder dan elf kunstacademies en tekenscholen kwamen tot stand in de tweede helft van de 18e eeuw: Gent (1751), Doornik (1757), Kortrijk (1760), Mechelen (1771), Ath (1773), Oudenaarde (1773), Luik (1775), Temse (1776), Ieper (1778), Bergen (1781) en Diest (1796). In het begin van de 19e eeuw, ten tijde van de Franse overheersing, breidde het aantal instellingen verder uit met zes nieuwe oprichtingen: Dendermonde (1800), Leuven (1800), Turnhout (1802), Aalst (1805), Lier (1807) en Sint-Niklaas (1813). Deze trend zette zich gedurende deze eeuw door op het volledige Europese vasteland. NIEUWE DYNAMIEK Deze gestage groei van het academisch apparaat ging gepaard met een nieuwe dynamiek die zich meester maakte van de artistieke wereld. Zo stelden verschillende spelers binnen het artistieke veld in de Oostenrijkse Nederlanden de achteruitgang van de contemporaine kunst vast. De eigentijdse kunst was nog maar een schim van de oude Vlaamse schilderschool, waarvan Rubens als uithangbord fungeerde. Mensen zoals de Brusselse graveur en schilder Guillaume Pierre Mensaert (1711-1777), auteur van Le peintre amateur et curieux, riepen, in een periode waarin ook het nationalisme zijn opwachting maakte, de verschillende krachten op om zich te scharen achter een gemeenschappelijk project. Ze hoopten het vuur opnieuw aan te wakkeren en de glorie van het artistieke verleden terug tot leven te wekken. Deze culturele politiek werd fors geruggensteund door de centrale overheid. Door deze overheidspolitiek kreeg het publiek in de verschillende Zuid-Nederlandse steden een hernieuwde interesse in en sterke waardering voor de praktijken van de kunstenaar. Zo begonnen amateurs te tekenen en kwamen verschillende leerboeken, technische traktaten en receptenboeken op de markt. In 1777 verscheen bij de gebroeders Gimblet in Gent bijvoorbeeld een tweedelig overzicht van technieken en gebruiken uit de schilderkunst. Naast een inleiding op de praktijk van het schilderen bood het werk onder meer een overzicht van de belangrijkste kunstenaars uit de geschiedenis van de Zuidelijke Nederlanden, een lijst van kunstcollecties en -kabinetten die de moeite waard waren om te bezichtigen en per stad een opsomming van de aanwezige kunsthandelaars. Daarnaast ging de uitgave dieper in op de verschil- 53
- Page 3 and 4: VEILINGHUIS VEILING APRIL 2024 Carl
- Page 5 and 6: Duizelingwekkende textielkunst Edit
- Page 7 and 8: UP TO DATE Kunst beleven op bijzond
- Page 9 and 10: UP TO DATE Werk op papier in Parijs
- Page 11 and 12: Ed Dolman Bart Geernaert Bart Geern
- Page 13 and 14: ‘Museale kwaliteit is voor iedere
- Page 15 and 16: James Ensor, Portret van Léon Rins
- Page 17 and 18: Nieuwe dynamiek op TEFAF TEFAF is i
- Page 19 and 20: Van Venetië naar Maastricht Dürst
- Page 21 and 22: Ruim vijf eeuwen oud Kunsthandlung
- Page 23 and 24: Sigme Emdal, Mother of fire, 2023,
- Page 25 and 26: ‘Kies voor unieke of sterk gelimi
- Page 27 and 28: Beurs van de multipel en het gedruk
- Page 29 and 30: KUNSTENAAR VAN DE MAAND ‘De tafer
- Page 31 and 32: ZOOM De fotograaf wilde via het lic
- Page 33 and 34: Het impressionisme dankt zijn naam
- Page 35 and 36: KLEURRIJKE VRIJHEID Maar wat verwee
- Page 37 and 38: Kleur stond centraal in hun benader
- Page 39 and 40: Dan Flavin Radicaal minimaal Hij is
- Page 41 and 42: Christie's Hong Kong veilde een pra
- Page 43 and 44: stenen. De kunstmatige diamanten he
- Page 45 and 46: Julie Mehretu. Black City, 2007, in
- Page 47 and 48: Aziatische collega ca. 1350 De Azia
- Page 49 and 50: Schitterende traditie ca. 1980 Davi
- Page 51: ‘Ik heb een nauwkeurig idee van d
- Page 55 and 56: Adriaan de Lelie, De Beeldengalerij
- Page 57 and 58: Wanneer Madeleine Spilliaert ging w
- Page 59 and 60: Bekijken we zijn oeuvre door een he
- Page 61 and 62: Jef Verheyen, collectie FOMU Antwer
- Page 63 and 64: Verheyen was een soort theoreticus,
- Page 65 and 66: Een denkbeeldige oudheid 06-03 t/m
- Page 67 and 68: Der Blaue Reiter vanaf 12-03 Lenbac
- Page 69 and 70: Huis van Alijn △ Expo 90’S till
- Page 71 and 72: Galerie tips Nieuw werk Carole Vand
- Page 73 and 74: A Tapestry of Shared Journeys t/m 2
- Page 75 and 76: Kunst inzicht Wouters Gallery - #05
- Page 77 and 78: Gallery Nosco △ Caballero, Casari
- Page 79 and 80: ‘Hedendaagse kunst benader je eer
- Page 81 and 82: Charles & Ray Eames, Lounge Chair m
- Page 83 and 84: ‘Sommige dealers van vintagemeubi
- Page 85 and 86: medewerkers, kwamen er twee winnaar
- Page 87 and 88: KIL DIGITAAL, WARME EMOTIE De afgel
- Page 89 and 90: RICHTPRIJS: op aanvraag. Kwele-mask
- Page 91 and 92: Veiling resultaten België 16 t/m 1
- Page 93 and 94: a b c Reaching the international ma
- Page 95 and 96: Collect-1/2pQ - Mars FR+NL.qxp_320
- Page 97 and 98: VEILING XXXI : LADIES SALE Vrijdag
- Page 99 and 100: VERJAARDAGSVEILINGEN 2024 15 MAART
- Page 101 and 102: GIAMPAOLO AMORUSO GALERIE JOS DEPYP
- Page 104 and 105:
Komende veilingen België 22 t/m 23
- Page 106 and 107:
Komende veilingen België 26-03 Nap
- Page 108 and 109:
Auction calendar Belgium MARCH 1 Ma
- Page 110 and 111:
Auction calendar 5 Beaussant Lefèv
- Page 112 and 113:
Koninklijke Belgisch - Luxemburgse
- Page 114:
Walk. COAT HANGER Design by BRUNO E
Change language