Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag

funnet, og forsøk i samband med det, avgjorde den saka (2). Men den
lange inkubasjonstida kunne altså forvirra.
Her i amtet fekk vi leprosarium på Reknes, bygd etter kongeleg rescript
av 1713 «for fattige spedalske av Romsdals Amt». Amtmann
Nobel stilte tomt til rådvelde, og prosten Mann donerte Hustadgodset
(det var store landeigedomar dengong), så Reknæs Hospital vart ein velståande
institusjon. Leprosariet vart utvida i 1794 til sjukehus for skjørbuk
og radesjuke (ein variant av syfilis) attåt lepra. Det hadde vore drive
som stiftelse i nær 150 år, men vart ombygd og overteke av staten i 1861
(3). Då dei spedalske vart få, og det vart meir og meir tuberkulose, vart
Reknes i 1897 vårt første statssanatorium for tuberkuløse.
Landsoversikt
Staten ved «Departementet for det Indre» gav regelmessig ut statistikk
over dei spedalske i landet. Dette var det «Overlægen for den spedalske
Sygdom» som tok seg av. Timandus Jonas Løberg (1819–1882) hadde
denne stillinga frå 1863 og truleg til 1875. Det skulle vere to «Overlæger
for den spedalske Sygdom», ein i Trondhjem og ein i Bergen.
Løberg fekk det søre distrikt, men i 1863 døydde den andre (Høegh), og
då fekk Løberg ansvar for heile landet.
Vi skal her ta for oss rapporten som Løberg laga i 1871 (4). Han held
her saman tala for 1856 og 1870 for heile landet, men også delt opp i
stift, amt og prestegjeld. Det var full telling med 15 års mellomrom,
men kvart år vart tilgang av nye lagt til, og avgangen drege frå. Alt er
framkome etter oppgåver frå dei tre «Stiftelser»:
– Pleiestiftelse for Spedalske No. 1 i Bergen, der G. Armauer Hansen
var lege.
– Reknæs Pleiestiftelse, der A. Sand var lege i 1871.
– Reitgjærdes Pleiestiftelse for Spedalske, lege C.H. Hirsch. Også
årlege oppgåver frå distriktslegane er teke med i rapporten.
I 1856 var det 2847 spillsjuke i Noreg. Tilgangen dei neste 15 år ser slik ut:
1857 1858 1859 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 1870
237 209 230 216 212 208 188 184 180 171 152 134 96 42
Spedalsksjuke på lokalplan 177