Melike Gökcan TÜRKDOĞAN - e-Kitap - Kültür ve Turizm Bakanlığı

2.5.3.1. Cebrail
116
Cebrail (A.S) mesnevilerde adeta hikâyenin motive edici kahramanlarından biri
gibidir. Kahramanlara müdahale ve ikaz ederek olayların seyrini belirler.
Mesnevilerde, “Cibril”, “Peyk-i Hüda”, “Ruh’ul-Emin”, “Ruhul-kuds”, “Resul-i
Rabb-i Celil”, “bülbül-i bağ-ı kuds-i Cebrail” gibi isim ve sıfatlarla anılan Cebrail, en çok
Ali, S. Fakih ve Hamdi’nin Yusuf u Züleyha’sında olmak üzere tüm mesnevilerde
yardımcı kahraman olarak görünür.
Yusuf’un kardeşleriyle kırlara gitmesine izin vermek zorunda kalan Yakup,
olacakları sezmektedir. Oğlunu Cebrail’in cennetten getirdiği leğende yıkar, suyun
titreşimlerini hayra yormaz. 245 Sonra, yine Cebrail’in, cennetten, kurban edileceği gün
İsmail için indirdiği ve Hz. İbrahim’den kendisine intikal eden gömleği oğluna giydirir.
Sadece, Hamdi’nin mesnevisinde yer alan bu motif, kaynağını Türk edebiyatında
yazılan mesnevilere örnek teşkil eden Cami mesnevisinden almış gibidir. Burada, Cebrail
kuyuya atılan Yusuf’a “nedim-i hâs” olur. Yusuf’un kolundaki bazubendi açıp içinden
çıkardığı gömleği ona giydirir. Bu ‘pazubend’ Hz. İbrahim’den yadigâr kalmıştır. Hz.
İbrahim’i ateşte yanmaktan koruyan bu gömlek şimdi Yusuf’u kötülüklerden
koruyacaktır. Ayrıca Yusuf’un üzerine üşüşen yılan ve çıyanlara onun Yakup
peygamberin oğlu ve Mısır’ın beyi olduğunu bildirir. 246
Yusuf’un kuyuya atılışı tüm mesnevilerde aynı şekilde işlenir. Cebrail Allah’ın
emriyle derin kuyuya fırlatılan Yusuf’u havada yakalar ve onu kuru bir yere
bırakır/havada kanadına asılı şekilde tutar. Hamdi’nin mesnevisinde o an tüm gökler
meleklerin “nale vü feryad”ıyla dolmuştur. 247
Bunun dışında, Ali, Ş. Hamza, Darir, Hamdi mesnevilerinde Cebrail, kuyudaki
Yusuf’a “cennet”ten nimetler getirir ve “harir/ hulle/ton” giydirir. Allah’tan Yusuf’a
müjdeler ulaştırır. Ona sabretmesini, bir zaman sonra kardeşlerinin karşısında pişmanlık
ve utançla baş eğeceğini ve kendisinin hepsine hükümran olacağını haber verir.
245 Hamdi,age., s.79
246 Recep Demir, age.,s.96-100
247 Hamdi, age.,s. 88
Cebrail iner şol dem tutar anı
Kuyu dibinde şolok dem kor anı