Melike Gökcan TÜRKDOĞAN - e-Kitap - Kültür ve Turizm Bakanlığı

Odı sıdsın ol âdemin sad- bâr
Bir seg için geyik ola bi- âr
219
(Hamdi,333)
Hıyanet fiili ağır bir suç olarak görülürken, insanın ekmeğini yediği, iyilik gördüğü
bir şahsa ihaneti çok daha ağır bir dille kınanmaktadır. Geleneksel olarak “tuz- ekmek”
hakkı denilen ve sofrasında yemek yenilen birine karşı duyulması gereken vefa borcu
Yusuf’un şartları düşünüldüğünde daha da büyük boyutlar
Mesnevilerde Yusuf, zina ithamının bir peygamber soyu için taşıdığı ağır yük bir
yana, “tuz- ekmek hakkı”na karşı duyarlığını da özellikle vurgular
3.16. Zulüm
Ben tuz ekmek hakkını bilsem gerek
Hayin olmayup vefa kılsam gerek
Bilürem hakk-ı izzet-i nanı
(Darir,186)
Ben şikest etmezin nemek-dânı
Ben kimem ta sana hiyanet edem
Hânedânunda hedm-i hurmet idem
(Gubari,167)
Mesnevilerde, ‘zulüm’ teması, daha ziyade kardeşlerin Yusuf’a yaptığı haksız
muameleler dolayısıyla ele alınmıştır. Daha geniş olarak da “haksızlık” ve “kötülük”
anlamıyla işlenmiştir. Bu bağlamda zulüm, hemen karşılığını bulan ve Allah tarafından
mutlaka cezalandırılan davranışlardır.
Hemen tüm mesnevilerde yer alan, Hamdi ve Yahya mesnevisinde “sebeb-i
felaket-i Yakup” olarak gösterilen olay, Yakup’un evladından ayrılmasını mazlumun
âhını almış olmasıyla ilişkilendirmektedir. Mesnevilerde bu durum, mazlumun duasının
mutlaka karşılığını bulacağı yorumuyla açıklanır.
Âkil isen bu hikmete nazar it
Etme cevri cezası var hazar et