Li derbarî hebûna Êzdiyetiyê <strong>li</strong> Çi.Kurmêmc jî, şikav<strong>li</strong>n <strong>li</strong>devera Reco <strong>li</strong> ber Gu.Hesen hene, bi “Gundê Qewala” tênbinav kirin, qewal jî nofek e ji oldarên Êzdîtiyê. Li navberabajarokê Şiyê û Gu.Merwanê jî, bêlek bi navê Qiracê Şengalêheye, Şengal jî navendeke Êzdîtiyê ye giring e <strong>li</strong> <strong>Kurd</strong>istanaÊraqê.Li ber roniya van rastiyan, hebûna dîrokî ya baweriyên olaÊzdî <strong>li</strong> Çi.Kurmênc, rastiyeke rast e û ji kûraniya dîrokê hatiye,û tevî ku belkî piranya kesan jî wate û mebestên wan tiştan ûdîroka wan a olî nizanin jî, lê hîn ra dema me xelk wan bawerîû rêwresman di jiyana xwe ya rojane de bikar tîne û pîroz jîdike.Destpêka hebûna Êzdiyan<strong>li</strong> navça Çi.KurmêncDemeke diyar û rind naskirî ji hebûna Êzdiyan re <strong>li</strong>navçeya Çi.Kurmênc nehatiye zanîn, lê hin lêkolîn û jêderêndîrokî yên rastgo hene, ew pirs şirovekirine û <strong>li</strong> derbarê peydabûna Êzdiyan <strong>li</strong> navçê axivîne. Emê di vê lêkolînê de, wekî kuji destê me hat, <strong>li</strong> ser dîroka Êzdiyên Çi.Kurmênc rawestin.Yek ji jêderan, nivîsekî ku <strong>li</strong> ser Êzdiyên navça Çi.Kurmêncaxivîne, Qis Hênry Lamans e. Wî <strong>li</strong> destpêka sedsala bîstan <strong>li</strong>ser Êzdiyên devera Çi.Lêlûn wiha gotiye:((Li dema berê, rûniştina Êzdiyan <strong>li</strong> Sûryê <strong>li</strong> başûrêÇi.Sem'an/Lêlûn bû. Gundê Kefer Basînê jî ku niha Ereb lêrûdinin, <strong>li</strong> ba Êzdiyan bi dîrokeke wan ye biha ve girêdayî ye,ew dîrok digihê dema berî gihîştina Êzdiyan <strong>li</strong> bakurê Sûryê. LiSûrya navîn jî, tewir hindik, me şûnewarekî çûnhatina Êzdiyandît. Wek tê zanîn, berê bawermendên Ola Êzdî bi “Bsîniye” jîdihatin binavkirin. Me jî ev nav <strong>li</strong> gundekî ku dora 2094PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
kîlomitran <strong>li</strong> bakur rojavayê bajarê Humsê ye, dît. Me nivîsek <strong>li</strong>ser tabûta Qidîs (Tomas Salos) <strong>li</strong>gel neqşine din ku bi duzimanan hati bûn nîgarkirin dît, ew nivîs wiha bû: ((<strong>Kurd</strong>ênDazîniya)) (1) . Yanê ew gundê <strong>Kurd</strong>ên Dazîniya, ango <strong>Kurd</strong>ênÊzdî ne. Yanê em kanin di (<strong>Kurd</strong>ên Dazîniya) de, komeke Êzdîye kevin bibînin…Li dema komên miletên ku ji a<strong>li</strong>yên nijadî, şaristanî û kokaxwe de cida bûn, arzûyên impretoriya Silcûqî <strong>li</strong> hev parvedikirin, Êzdiyan jî Ferat derbas kirin û bi rojava de hatin, belkîhatina wan berî wê dîrokê be jî. Lewre em bawer dikin, kugerek e hatina Êzdiyan ya navça çiyayên Kurmênc û Sem'anêpiştî şerên xaçeperstan be, yanê <strong>li</strong> sedsala sêzdehên zayînî be,komên destpêkê ji Êzdiyan jî <strong>li</strong> wê demê gihîştin Çi.Sem'anê.Belkî sedemên hatina wan pevçûnên xwebixwe bûn, yan jîtalanên tund ên ku bi ser wan dihatin bûn, dîroka wan jî di wîwarî de pir dewlemend e.Û ji ber hejmara wan a hindik û baweriya wan a taybet,wan di wê navçê de (Cûm, Çiyayên Lêlûn û Kurmênc), dibajarên wê yên mirî de, ewên ku ji cigehên navendên bajarênmezin û riyên sereke dûr bûn, warekî hêmin ji xwe re dîtin kutê de tikes şerê wan neke)) (2) .1 - Di perçê yekê de ji pirtûka Şerfname ku ji çapkirina wergêrMihemed Elî Ewnî ye, wergêr <strong>li</strong> binê rûpela çaran nivîsiye, û dibêjeku di pirtûka “Ferhenga Welatan” de <strong>li</strong> derbarî navê Dasnî wihahatiye: ((Ew <strong>li</strong> bakurê Mûsilê <strong>li</strong> a<strong>li</strong>yê Diclê yê Rojhilat e, ew çiyakîgewre ye şêniyê wê ji hozên <strong>Kurd</strong> in, jê re dibêjin (Dasnî) û bi nofaÊzdî jî tê nasîn)). Bêjeya Dasnî jî ji (Di êve sine) hatiye, koka wê(Dêv) yan (Dêw) e, ew jî Xwedêyekî Arî yî kevin bû.2 - Lêkolînek ji hêla Qis Hênrî Lamans de, <strong>li</strong> sala 1907an <strong>li</strong> Çi.Lêlûnû gundên Cûmê yên Êzdî hatiye kirin û di kovara zanîngeha QidîsYûsif ya <strong>li</strong> Bêrût <strong>li</strong> sala 1957an di bin navê ((lêkolînek <strong>li</strong> ser95PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
- Page 1 and 2:
Çiyayê Kurmênc(( Efrîn ))Êzdî
- Page 3 and 4:
PêşgotinBi demê re, di nav pêş
- Page 5 and 6:
Beşê YekêÊzdiyetî li NavçaÇi
- Page 7 and 8:
Lêkolîna yekêDestpêk:Ola Êzdî
- Page 9 and 10:
çepel parast. Ew herdem kêmaniyan
- Page 11 and 12:
pirsên ku li derbarê hin tiştan
- Page 13 and 14:
Li wê demê, Xelîfyê Mislimanan
- Page 15:
Lê tiştê herî balkêş ew e, ku
- Page 18 and 19:
(rengên nijadên mirov) û Xwedê
- Page 20 and 21:
Jêk vavartin muĥbet e û kas eKir
- Page 22 and 23:
Xedudekê xeditîGot: 'Ezîzê min,
- Page 24 and 25:
Ew siltan Şêxadî ye,tac e ji ewi
- Page 26 and 27:
afrandine jî tê, wek: Xwedê paye
- Page 28 and 29:
Li gor zanînên ku me li ser koka
- Page 30 and 31:
30PDF created with FinePrint pdfFac
- Page 32 and 33:
- Nasîn: Nasîna Xwedê, mirov, za
- Page 34 and 35:
Wê li xudanên maşan û cenbeqî
- Page 36 and 37:
Eva bû edetê me zirbav eCindiyo t
- Page 38 and 39:
pîrê Libnano gyan ezeynet bi sura
- Page 40 and 41:
Cêşê melek Fexredîn qewalê Ş
- Page 42 and 43:
Ya Şêşems...Tu pirsyareke xêrê
- Page 44 and 45: Kaniya Sipî mora min eKaf, mixar
- Page 46 and 47: ojhilatî ye. Rêwresmên Ĥecê he
- Page 48 and 49: Li boneya gerandina senceqê, li ce
- Page 50 and 51: Li dergehê siltên inEw maşa didi
- Page 52 and 53: Şêxadî û Şêx BerekatBi wê n
- Page 54 and 55: Xudanê Tac Ĥilê perçeyên wê d
- Page 56 and 57: - Heft Tac Ĥile li Gu.Qîbarê li
- Page 58 and 59: “Zergozê” hebû, bi pelên wê
- Page 60 and 61: hildigrin dibin nava mezel. Jinên
- Page 62 and 63: - Zewacî:Şêweyê zewaciyê li ba
- Page 64 and 65: Hin tiştên gunehdi Êzdîtiyê de
- Page 66 and 67: Rêbertiya civakîû Pilevaniya ol
- Page 68 and 69: - Şêx Mend: Pîrê xwe Pîrê Esl
- Page 70 and 71: Şêx Pîr Mirebî Hoz Li kû hene
- Page 72 and 73: Şêxbekr bû, rûnişt.Piştî ku
- Page 74 and 75: Şadêrê, Îska, Sînka (Şêx Xer
- Page 76 and 77: Di Ferhenga Xaknîgarî ya Sûrî d
- Page 78 and 79: Pîrozgeha ÇêlxanêÇi.Kurmênc h
- Page 80 and 81: pariyên kincên riziyayî tê de h
- Page 82 and 83: e. Û bi wî rengî, ew nav bi tûm
- Page 84 and 85: 9. Pîrozgeha Şêx 'Elî:Pîrozgeh
- Page 86 and 87: 86PDF created with FinePrint pdfFac
- Page 88 and 89: 88PDF created with FinePrint pdfFac
- Page 90 and 91: Sûrî wan pîroz dikin û nahêlin
- Page 92 and 93: Kurmênc û Lêlûn, Mîsra dihat p
- Page 96 and 97: Şerefxanê Bedlîsî jî, gava ku
- Page 98 and 99: sala 1541an jiyana xwe ji dest da.
- Page 100 and 101: kurê 'Ereb begê, ku wê hîngê d
- Page 102 and 103: i dibare bir ba xwe û ew, lawê w
- Page 104 and 105: Êzdian de naskirî bû, û herwiha
- Page 106 and 107: Wergera deqa belgeya wekaletê, [be
- Page 108 and 109: Li aliyekî din, li dema ku bajarok
- Page 110 and 111: Dewrêş Axa li sala 1931ê bi dest
- Page 112 and 113: Belge -3- Erêkirina waliyê Heleb
- Page 114 and 115: Beleg -4- Wekaleta Se'îd Begê ji
- Page 116 and 117: Belege -5- Wekaleta Meyane Xatûnê
- Page 118 and 119: Piştî serbixwabûna Sûriyê û b
- Page 120 and 121: Belge -6- Nasnama jinekê ji Gundê
- Page 122 and 123: nifûsê di tenga ola Êzdî re bû
- Page 124 and 125: Sedemên dagerîna hejmara Êzdiyan
- Page 126 and 127: Bêtarên ku bi ser Êzdiyan de hat
- Page 128 and 129: 128PDF created with FinePrint pdfFa
- Page 130 and 131: Rojekê Zerdeşt daketi bû nav ave
- Page 132 and 133: Wan her şeş pêriyan, alîkariya
- Page 134 and 135: 3. Qonaqa sisiyan: Ew bi cudakirina
- Page 136 and 137: û ezman yên berê bixwe ne, lê m
- Page 138 and 139: pakbûn di asta nimêjê û karê q
- Page 140 and 141: 140PDF created with FinePrint pdfFa
- Page 142 and 143: Xudûdekî (ihtîzaz) xwe dikîErd
- Page 144 and 145:
Sed xaza mina li wî rihî bePêş
- Page 146 and 147:
Şêşemsê xudanê sîqalê (pakb
- Page 148 and 149:
Tu dermanê hemû birînaTemam Xwed
- Page 150 and 151:
Ya rebî, li bangîna me û sinetxa
- Page 152 and 153:
Du'a Si'ûraEyneta dînê Êzdî te
- Page 154 and 155:
3.4.5.6.7.8.9.10.11.12.13.14.15.16.
- Page 156:
NaverokBeşê YekêÊzdîtî li Çi
Change language