Sevgili okurlar›m›z merhaba.Bu haftaki konumuz GREV.Önce Hava-‹fl’in grev karar›,ard›ndan tekstilde, telekomdagrev ihtimalinin gündeme gelmesi,grev konusunu uzun y›llard›rolmad›¤› kadar burjuva medyan›nda gündemine tafl›d›. Baz›yazarlar›n vurgulad›¤› gibi, Hava-‹fl’intavr›, “adeta unutulangrev olay›n› yenidenhat›rlatt›!”..Süreç flu veya buyönde geliflebilir.Ama burada bizimaç›m›zdan önemliolan iki nokta var:Birincisi, grevin bukadar “gündem d›fl›” kalm›fl olmas›.‹kincisi, burjuvazinin hava yollar›ndagrev karfl›s›nda an›nda büyük birkarfl›-propagandaya giriflmifl olmas›.Sizce burjuvazi, y›llardan sonragüçlü, kitlesel bir grevin gündemegelmesinden neden bu kadar korktu?Burjuvazinin derdinin sadeceturizm sezonunda kaybedilecek dolarlarolmad›¤› aç›k. Peki öyleyseneden korktu?Sohbetimizin devam›nda bununayr›nt›l› cevab›n› vermifl olaca¤›z.Ama özet olarak, emekçilere zulmetmesiyleünlü bir burjuvan›n flusözlerini hat›rlatay›m; burjuvazikorkar, çünkü, " her grevin ard›ndadevrim canavar›n›n gölgesi var."Ve zaten bu yüzden de¤il mi ki,burjuvazi grevi hem bir hak olarak,hem bir kavram olarak yok etmeyeçal›fl›yor... Ama acaba yokedebilirmi? Mümkün mü bu? Bunun koflullar›hangi aç›dan var, hangi aç›danyok... Evet Özlem, seninle bafllayal›m.Grevin ne olup olmad›¤›na dairbir girifl yapal›m önce.Özlem: Grev kelimesi, Frans›zcakökenli. Paris'te iflsizlerin topland›klar›meydandan alm›flt›r ad›-n›. ‹flçilerin ve as›l olarak da iflsizlerintopland›¤› bu meydan›n ad›“Place de la Greve” idi. ‹fl b›rakmaeylemi grev, ifl b›rakanlar da grevciolarak tan›mland›.Hukuken de flöyle tan›mlan›yorHayat›n‹çindekiTEOR‹Konu: Grev - 1grev: “‹flçilerin, bir iflkolunda veyaiflyerinde faaliyeti durdurmak, veyaiflin niteli¤ine göre, önemli ölçüdeaksatmak amac›yla, aralar›nda anlaflarakveya bir teflekkülen (sendikan›n)bu konuda verdi¤i kararauyarak toplu halde ifl b›rakmalar›-d›r.”Grevler; talepleri, amaçlar›, kat›-l›m biçimleri gibi aç›lardan, ekonomikgrev, dayan›flma grevi, genelgrev, siyasi grev gibi çeflitli kategorilereayr›l›r.fiunu diyebiliriz ki, iflçi s›n›f›n›niki yüzy›ld›r kazand›¤› tüm haklar›ntemelinde, arkas›nda grev hakk›vard›r. ‹flçi s›n›f›n›n tüm haklar›içinde en önemli olan, belirleyiciolan› grev hakk›d›r. Bu olmasayd›,öteki haklardan belki hiç sözedilemeyecekti.Kemal: Peki grev nas›l ortayaç›kt›? Grevi gündeme getiren koflullarnelerdi?Mazlum: Grev, kapitalizmindo¤as›n›n sonucudur demek yanl›flolmaz. fiöyle ki; patronun amac›maksimum kârd›r; dolay›s›yla onuniflçi ücretini düflük, daha düflük tutmayaçal›flmas› kapitalizmin do¤as›gere¤idir. Ve ayn› flekilde iflçi de do-¤al olarak mümkün olan en yüksekücreti almaya çal›fl›r. Sonuç olarak,Lenin'in dedi¤i gibi, iflçilerle patronlararas›nda ücret konusundadurmak bilmeyen bir mücadele sözkonusudur.Grev, e¤itir, bilinçlendirir;burjuvazi iflte bu ‘bilinç’tenkorkarBu mekanizmay› somutlamayadevam edelim: Patron, kendisiiçin maliyeti düflürecek en uyguniflçiyi kiralamakta özgürdür.‹flçi de en az›ndan teorik olarak,eme¤ini diledi¤i kapitaliste satmaktaözgürdür ve o da kendisineen çok ücret ödeyecek olan›seçecektir do¤al olarak. Yani, iflçipatronla, patronda iflçiyle herzaman pazarl›khalindedir.Fakat flu birgerçektir ki, tekbafl›na iflçi bu pazarl›ktaçok güçsüzdür.‹flçi tek bafl›na oldu¤unda,“eme¤ini özgürce satma” özgürlü-¤ünü de kullanamaz. ‹flçi kapitalistimakul bir ücrete zorlamak için birliktedavranmak, birlikte kapitalistinen hassas noktas›ndan –üretiminsüreklili¤i noktas›ndan– onu s›k›flt›rmakzorundad›r.K›sacas›, grev, kapitalizm alt›ndaiflçilerin zorunlu olarak baflvurduklar›bir biçimdir. ‹flçiyi kapitalistpatron karfl›s›nda güç haline getirenbir silaht›r. Bu anlamdad›r ki, kapitalistdüzende iflçi grevlerinin olmad›¤›tek bir ülke yoktur. fiöyle dediyebiliriz yani; grevler, kapitalisttoplumun do¤as›ndan ç›kmakta, birzorunluluk olarak iflçinin önüne gelmektedir.“Zengin kapitalistler tekbafl›na ve mülksüz iflçilerle karfl›karfl›ya kald›¤› zaman, bu, iflçileriçin tam bir köleleflme anlam›na gelir.Mülksüz iflçiler güçlerini birlefltirdiklerindedurum de¤iflir.”Grev, sendikayla birlikte iflte bugüç birlefltirmenin zeminidir. Yukar›dademifltik ya, iflçiyle kapitalistsürekli bir pazarl›k halindedir diye;bu pazarl›k, grevle birlikte “toplupazarl›k” biçimini al›r.Grevler, iflçilerin, kapitalist sömürüdüzenine karfl› verece¤i mücadeleninde bir yerde bafllang›c›n›olufltururlar.Özlem: Kapitalizmde tekelleflmegelifltikçe, yani baflka deyiflle26 TEOR‹ 19 A¤ustos 2007
kapitalistlerin say›s›n›n azal›p güçlerininartmas› ve kapitalistler aras›ndakigüç birli¤inin pekiflmesikarfl›s›nda, iflçilerin ortak örgütlenmesi,ortak mücadelesi de daha elzemhale geldi.“Küreselleflme” olarak adland›-r›lan bugünkü süreç de ayn› özelli¤itafl›yor. Tekelleflme daha ileri düzeydesürüyor. Kapitalistler tarihteefli görülmedi¤i ölçüde ortak hareketediyor. Ama iflçiler cephesindenne yaz›k ki ayn› fley sözkonusu de-¤il. Mazlum arkadafl›n anlat›m›ndanda görülece¤i gibi, grev, iflçiler içinkelimenin gerçek anlam›yla hayatibir rol oynuyor. Onu, yani grevi, iflçiningündeminden, beyninden ç›-kartmak, e¤er burjuvazi saf›ndanyap›l›yorsa, iflçiye düflmanl›k, yoksendikal cepheden, sol görünümleyap›l›yorsa iflçi s›n›f›na ihanettir.Biraz önce belirtti¤im gibi, iflçis›n›f›, kapitalizm koflullar›nda neyesahipse, bu grevler ve onu tamamlayandi¤er mücadeleler sayesindedir.Kemal: Özlem, istersen buradabiraz ülkemiz iflçi s›n›f›n›n grevtarihine k›saca bakal›m.Özlem: Evet, ben de oraya gelecektim.Elbette bu sohbet içindeuzun uzun üzerinde duramay›z butarihin. Ama baz› sat›rbafllar›n› hat›rlamakyararl› olacakt›r.Ülkemizde ilk grev, 1800'lü y›llar›nikinci yar›s›na uzan›r. Bilinenilk grev, 1872 y›l›nda telgraf iflçileriningrevidir. Ayn› y›l demiryolu iflçileride iki ayr› yerde grev yap›yor.Sonra iflte, seyrek de olsa devamediyor grevler. Tersane iflçileri, terziler,ayakkab›c›lar, vapur personeli.Ki Ameleperver Cemiyeti'ninkuruluflu da 1871 y›l›d›r. Yani ilkgrevler, ayn› zamanda ilk örgütlenmeyetekabül ediyor.1900'lerin bafllar›nda daha s›klafl›pyo¤unlafl›yor grevler. Mesela1906'da iki ay içinde 25 grev yap›l›-yor ve bunlara yüzbine yak›n iflçikat›l›yor. Dikkatinizi çekmek istiyorum.Yüzy›l›n bafl›nda, kapitalizmin,iflçi s›n›f›n›n henüz nicelik olarakda, nitelik olarak da çok dahageri oldu¤u bir zamanda tek bir y›liçinde yüzbin iflçi yeral›yor grevlerde.(2000’li y›llarda bu rakama bileulafl›lamamas›, iflçi s›n›f›n›n nas›lbir sorunla karfl› karfl›ya oldu¤unugöstermeye yeter, neyse buna tekrardönece¤iz.)Grevlerin artmas›, kapitalizmingeliflmesine paralel olmaktad›r:“Çünkü kapitalizm iflçileri zorunluolarak patronlara karfl› mücadeleyeyöneltmektedir; ve üretim gelifltikçebu mücadele de zorunlu olarakgrevler biçiminde olacakt›r.” (Lenin)Grevlerin artmas› karfl›s›nda Osmanl›yönetimi hemen en iyi bildi¤iyönteme baflvurdu; " Tatili EflgalCemiyetleri Hakk›nda KanunuMuvakkat"› ç›kararak cemiyetkurmay› ve grevi yasaklad›.1. Emperyalist Paylafl›m Savafl›döneminde grevler azald›. 1920'lerdetekrar bir yo¤unlaflma görünür.Fakat 1936'da ç›kar›lan ‹fl Kanunu'ylagrev yasakland›. Ki bu yasak1961'e kadar sürmüfltür.Hayat›n‹çindekiTEOR‹Grev, iflçileriçin kelimeningerçek anlam›ylahayatibir rol oynuyor. Onu, yanigrevi, iflçinin gündeminden,beyninden ç›-kartmak, e¤er burjuvazisaf›ndan yap›l›yorsa, iflçiyedüflmanl›k, yok sendikalcepheden, sol görünümleyap›l›yorsa, iflçis›n›f›na ihanettir.Mazlum: Bak›n burada enteresanbir örnek aktaray›m size. Küçük-burjuvadiktatörlü¤ü 1936’dayasakl›yor grevi, taki 1961’e kadar..Oysa, Kurtulufl Savafl› sürerken bilebu ülkede grev olmufl ve meclis bugrev karfl›s›nda son derece demokratikdavranm›fl.fiöyle oluyor; “Milli Mücadeles›ras›nda Ankara’da ilk grevi maafllar›n›nyetersiz oldu¤u gerekçesiyleö¤retmenler yaparlar... Grevde birmeslek örgütü yoktur... Grev kendili¤indenörgütsüz ve mesleksel biriçgüdü ile yap›lm›flt›r. Ö¤retmenler4 Aral›k 1921 günü dersleri boykotetmifller ve okula gelmemifllerdir.Bunun üzerine Ankara Maarif Müdürü,E¤itim Bakan› R›za NurBey’e ç›k›yor ve ‘ö¤retmenler grevyapt›lar derslere girmediler’haberiniveriyor. Bakan araflt›r›yor ve görüyorki bütün ö¤retmenler okulagelmemifller ve okullar kapanm›fl...Durumu Birinci Büyük Millet Meclisi’neyans›t›yor. Meclis olaya elkoyuyor ve görüyor ki ö¤retmenlerhakl›d›rlar. Hiçbir milletvekili degrevden ötürü ö¤retmenlerin cezaland›r›lmas›n›istemiyor. Grev sözcüsüde ad› konularak olaydan sözederken kullan›l›yor. Ö¤retmenleremaafllar›n›n artt›r›laca¤›, yak›ndaparalar›n› alacaklar› bildirilir vegrev sona erer.” (Türkiye’nin KalbiAnkara, Mehmet Kemal syf. 23)Enteresan de¤il mi! Ülkenin kuruluflsürecindeki bu olayla bugünükarfl›laflt›r›n. Bugün, neredeyse hergrevden, ifl b›rakmadan dolay›, eylemleriyapanlar hakk›nda soruflturmalaraç›l›yor. Hemen her grev“milli güvenlik” gerekçesiyle ertelenmeyeçal›fl›l›yor.Özlem: Gerçekten ilginç.1990’l›, 2000’li y›llardaki yaklafl›-ma bak›l›nca, o zamanki iktidar demekki daha demokratikmifl!!! fiimdiher iktidar›n akl›na ilk soruflturma,tehdit ve erteleme geliyor. Benkald›¤›m yerden devam edeyim.Dedi¤imiz gibi, 1961’e kadar yasakt›grev.1961 Anayasas›’n›n 47. maddesiylebu hak tan›nd›. Maddede flöyledeniyordu: “‹flçiler, iflverenlerleolan münasebetlerinde, iktisadi vesosyal durumlar›n› korumak veyadüzeltmek amac›yla toplu sözleflmeve grev haklar›na sahiptirler.”Bu hak 1963’te ç›kar›lan bir yasaylayürürlü¤e girdi. ‹flçiler buhakka sahip olmas›na oldular ama,grev hakk›na, sendikalara iliflkinSay›: 118TEOR‹ 27