HUMANİTAS 4(1)

Tekfurdağı Sancağı’nın Sosyal ve Ekonomik Yapısı (1890-1902)GirişBir senelik olaylar topluca gösteren eserler olan salnameler, OsmanlDevleti’nde ilk olarak 1847 ylnda Mustafa Reşit Paşa’nn öncülüğünde AhmetVefik Paşa tarafndan hazrlanarak “Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye”adyla neşredilmiştir. Devlet salnamelerinin faydalarnn görülmesi üzerinevilayet salnameleri de çkarlmaya başlanmş olup, bu anlamda ilk vilayetsalnamesi 1866 ylnda neşredilen Bosna Vilayeti Salnamesidir (Duman, 2000,s. 1-5). Konumuzu ilgilendiren Edirne Vilayeti Salnameleri ise 1287/1870 ile1319/1902 yllar arasnda yaymlanmş olan 28 salnameden ibarettir (Duman,2000, s. 97-99) 3 .1847-1922 tarihleri arasnda yaymlanmş olan salnameler, bulunduğu döneminidari yaps, tarihi, kurumlar, ekonomisi, ordu ve donanmas, yeralt ve yerüstüzenginlikleri, eğitimi, demografik yaps hakknda ayrntl bilgiler içerdiği içinson derece önemlidirler. Bu cümleden olarak, incelediğimiz dönem itibariylesalnamelerde Tekfurdağ Sancağ ile ilgili ayrntl bilgiler verildiğigörülmektedir.Edirne Vilayeti Salnamelerine göre Tekirdağ, 1357 (H.759) ylnda Osmanllartarafndan fethedilmiş ve şehrin eski isimleri Rodosto, Rodosçuk ve TekavurDağ’dr. Zamannda burada pek çok Ermeni sakin olduğundan ve civarndatekavurlar bulunduğundan Tekavur Dağ denilip sonra Tekfurdağ adylaanlmaya başlanmştr (EVS, 1309, s. 351; EVS, 1310, s. 656). Şehrin bugünküadn güneybatsndaki Tekirdağ ( ya da Ganos Dağ) denilen dağ silsilesindenaldğ bilinmektedir. Tekirdağ ad eski Türkçede “Tekfur Dağ” şeklindeyazlmakta olup, Bizans tekfurlarna nispetle bu ad aldğ iddialar arasndadr.Evliya Çelebi’nin, burada İstanbul tekfurlarna ait birçok bağlarn olduğunukaydetmesi bu görüşü kuvvetlendirmektedir ( Darkot, 1979, s. 133; Kurtuluş,2005, s. 6).Salnamelerde İstanbul’un 127 kilometre batsnda, Gelibolu’nun 97 kilometrekuzeydoğusunda yer aldğ belirtilen Tekfurdağ, Marmara Denizi sahilinde biryarm daire teşkil eden birkaç tepe üzerinde kurulmuştu. Havas ve suyu hoş,arazisi ksmen dağlk, ksmen ovalk olan şehir, bereketli topraklar olan, eskibir surla çevrili güzel bir yerleşim yeri olarak tasvir edilmiştir (EVS, 1309, s.351; EVS, 1319, s.1106).1902 ylnda kuzeyde Krkkilise, doğuda Çatalca, güneyde [güneyde Marmaradenizi olduğuna göre Gelibolu güneybat olmal] Gelibolu, batda Edirnesancaklaryla çevrili olan Tekfurdağ Sancağ’nn nüfusu 113.704 kişiydi.Sancak, merkez kaza, Çorlu, Malkara ve Hayrabolu kazalaryla 12 nahiye ve261 köyden oluşmaktayd. Merkez kazas, kuzeyde Hayrabolu ve Çorlu kazalar3Bu salnamelerden Tekirdağ ile ilgili olanlardan bir ksm Mehmet Serez tarafndanyaymlanmştr. Geniş bilgi için bkz. (Serez, 2006, 1-132).110