HUMANİTAS 4(1)

Hakan SOYDAŞ(…) Bütün bu davalar görüldükten sonra, şu buyruğun ilan edildiğini duydum:“İlksiz yaratc, koruyucu, ödül verici, öç alc, bağşlayc vb. adna biristeğimizle yaratverdiğimiz yüz milyon milyar dünyada yaşayan halk bilsin ki,ad geçen halktan hiçbirini boş düşüncelerine değil, yalnzca davranşlarnabakarak yarglayacağz; çünkü adaletimiz böyle emrediyor.”Ne yalan söyleyeyim, böyle bir buyruğu ilk kez dinlemiştim: üzerinde doğduğumo küçük kum tanesinde şimdiye kadar okuduklarmn hepsi şu sözcüklerlebitiyordu: “Çünkü keyfimiz öyle istiyor” (Voltaire, 1977a, s. 299-300).Micromégas’nn bilgelik nedir sorusuna karşlk aldğ cevap da önemlidir:“(…) çizgileri ölçer, saylar bir araya getiririz; anladğmz iki-üç konudaanlaşr, anlamadğmz iki üç bin konuda didişir dururuz” (s. 63). Gerçekbilgelik, bilinenden çok bilinmeyenin farknda olabilmektir. Bu örneklemedebilgelik kavramyla birlikte matematik terimlerinin kullanlmas tesadüfîdeğildir. Micromégas ve Akademi Sekreteri, Satürn atmosferine açlrken “hatrsaylr miktarda matematik aletiyle” (s. 49) yola çkarlar. Bu iki devasa yaratklakarşlaşan bir fizikçinin, sekreterin boyunu “bin toise” (s. 60) olarak tahminetmesi ve insanlarn “üçgenlere bölme yöntemiyle” (s. 60) devin yaşn tahminetmesi matematik, geometri ve fiziğin bilgelik için önemine göndermedebulunmaktadr. Voltaire’in şu ifadesi, ilgili göndergeleri açmlamaktadr:(…) Ayn zamanda hem var olmama, hem var olmamama, hem duymama, hemde duymamama olanak yoktur. Bir üçgenin ayn zamanda, iki düz açnn toplamolan hem yüz seksen derecesi olmasna, hem de olmamasna olanak yoktur.Varlğmn, duyarllğmn fizik kesinliğiyle matematik kesinlik, başka türdenolmakla beraber, demek ki ayn değerlerdir. (Voltaire, 1977a, s. 169).Anlatnn sonunda ise, Micromégas’nn insanlara olgularn niteliğini anlatmaküzere kaleme aldğn söylediği yaptn hediye etmesiyle, anlat son mesajn daokuyucuya sunmaktadr: “Bilginler, kitab Paris’e Bilimler Akademisi’negötürdüler; ama Akademi Sekreteri kitab açtğnda sayfalarn bomboş olduğunugörerek, “Ben de bundan kuşkulanyordum” dedi”.Anlat kahramanlarnn çevresinde meydana gelen olay zinciri, gerekgöndergeler gerekse de betimlemeler araclğyla okuyucuya bir öğreti sunmaamacn gütmektedir. Aktarlan konuşma sahneleri ise anlat kişilerinin felsefiyaklaşmlarnn sunulduğu ve açmlandğ sahnelerdir. Anlat kahramanlar içinyaplan tanmlamalar, olgular karşsnda takndklar tavrn nedeni olarak kapalbir göndermeye dönüşürler. Adeta bir düşünce frtnasn andran olay zinciri,anlatcnn gözlemlediği ve anlatnn başkahramanlarndan Micromégas’nnyönlendirdiği felsefi bir seyirdir. Anlatnn ilk kesitinden itibarenMicromégas’nn imlediği görecelik kuram, anlat sonunda ironik bir dilleözetlenir. Olgularn niteliğine dair yazldğ söylenen yaptn, dönemin bilimselotoritesi saylan Bilimler Akademisi Sekreteri’ne sunulmas ve sunulan yaptnsayfalarnn boş olmas; “görelilik kuramna” dair yaplan tespitlerin vegöndermelerin, anlatnn sonunda doğrulanmas olarak görülebilir. BöylelikleVoltaire, anlatcnn refakatinde sürdürdüğü parodik sorgulamalar hikâyeninsonunda ironik bir biçemle sonlandrmştr.253