HUMANİTAS 4(1)

Sınav ve İktidar“iktidar mekanizmalarn ve tekniklerini teşhir etmek, iktidarn mikroilişkilerini, klcal damarlarn çözümlemek ister, yani toplumun merkezi siyasaldüzeyindeki iktidarn evrensel tanmn ya da kuramn oluşturmak yerine,‘iktidarn bireylerin hücrelerine nüfuz ettiği noktay’ çözümlemeye çalşr”(Larrain, 1995, s. 130). Foucault ayrntlarn peşindedir ve onlar çözümlemeyeçalşmştr.Foucault’nun iktidar anlayş tek yönlü bir kavrama değildir. Bu yüzden dediğer iktidar anlayşlaryla karşlaştrdğmzda Foucault’nun iktidar kavramnndiğer tanmlamalardan ne denli farkl olduğunu görebiliriz. Foucault iktidarkavramn açklarken bilgi ve iktidar arasndaki ilişkiye vurgu yapar ve builişkiye dayal yaygn görüşü ters yüz eder “genelde bilgiyi biz, iktidar eliyleyapmak istediklerimizi yapabildiğimiz ama o olmadan yapmak istediklerimizinhiçbirini yapamadğmz bir bağlamda düşünürüz. Foucault bilginin başkalarüzerine abanan bir iktidar olduğunu, buna bağl olarak da başkalarntanmladğn öne sürer. Ona göre bilgi, özgürleşimin önünü keserekgözetlemeye, düzene sokmaya, disipline etmeye yönelik bir kip halini alr”(Sarup, 2004, s. 101). Bu bağlamda bilgiden söz ettiğimizde ‘snav’ olgusu dameydana çkmaktadr. Bilgiyi elinde bulunduran iktidar ‘snav’ üzerindeninsanlar ve toplumu ayrştrmakta ya da birleştirmektedir. Snav insanlardisipline etme ve iktidara boyun eğdirme araçlarndan birisi olarakkullanlmaktadr. Foucault’nun ifadesiyle snav ‘gözetim altnda tutan hiyerarşiteknikleriyle normalleştiren yaptrm tekniklerini birleştirmekte; normalleştiricibir bakş; nitelemeye, tasnif etmeye ve cezalandrmaya izin veren bir gözetimolmakta; bireylerin üzerinde, onlarn onun boyunca farkllaştrdklar birgörünebilirlik kurmakta ve bu nedenle snav düzenleri, tüm disiplindüzenlemelerinde yüksek derecede ayinselleştirilmektedir” (Foucault 2006, s.274).Bilgi ve iktidar pratikleri ‘snav’ da beraberinde getirmekte ve insanlar‘başarl’ ya da ‘başarsz’ olarak snflandran sonuçlaryla bireylere ve buradantopluma szmaktadr.Foucault’ya göre iktidar; “kendi örgütlenmelerini kendi oluşturan, güçilişkilerini dönüştüren, güçlendiren ya da tersine çeviren bir süreç ve bu güçilişkilerini etkili klan stratejiler olarak anlaşlmaldr” (Canpolat, 2003, s. 99).İnsanlar ‘snav’lar sonucunda edindikleri konumlarla ilişkilerini ve yaşamlarnsürdürmektedir. Okulda ve işyerinde sürekli bir ‘snav’ pratiği yaşayan insanlarbu anlamda basklanmakta ve özgürlükleri ellerinden alnmaktadr. Çünkü‘snav’ sonucunda başarl olamazlarsa istediklerini ve kendilerinigerçekleştirememekte ve toplumsal yaşamdaki tüm konumlarn snavlarüzerinden gerçekleştirmektedir. Snav insanlar üzerinde oluşturduğu bask veayrştrma açlarndan bakldğnda disipline edici bir yapya sahiptir.Foucault’ya göre; “… disiplin tekniğini dşlamayan ama onu içine alan, onuksmen değiştiren ve özellikle, bir biçimde onun içine yerleşerek ve gerçektende önceden var olan bu disiplinci teknik sayesinde iyice yerleşerek onukullanacak olan bir iktidar teknolojisidir bu. Bu yeni teknik, disiplinci tekniği52