HUMANİTAS 4(1)

Voltaire ve Micromegas Adlı Felsefi Hikâyesi Üzerinevarlğna karş çkacağn biliyorum” (s. 50) sözceleri ile dinî bağnazlğagöndermede bulunurken Lockecu bilgi edinim kuramna da göndermedebulunulmaktadr. Voltaire için bağnazlk (fanatisme), Roma dönemindeki ilkanlam itibaryla “bir tapnağa hayr işleyen kimse” demektir. Kavram bugün isekaranlk, zalim bir din çlgnlğ anlaşlmaktadr. Bir erdem okulu olarak anlanKilise tarihi ayn zamanda bütün tarikatlar tarafndan ötekilere karş kullanlmşbir fesat okuludur ve bağnazlk insanlarn gözünü kör eder (Voltaire, 1977b, s.415-418). Ünlü düşünürün bağnazlğa atfen sarf ettiği son cümle, hikâyenin ilkkesitinde sözünü ettiği Cizvit ve Jansenist çatşmasna göndermedebulunmaktadr. Anlat kişilerinden “Peder Castel”, Newton düşüncesine karşçkan Traité de la Pesanteur Universelle (1724) yaptnn yazar ve Cizvittarikatna mensup olan Louis Bernard Castel’e göndermede bulunmaktadr.“Papaz Derham” ise tabiatnn olağan üstünlüklerinden hareketle Tanrnnvarlğn ispatlamaya çalşan, Physico-theology, or a Demonstration of theBeing and Attributes of God (1723) adl yaptn yazar İngiliz düşünür WilliamDerham’a göndermede bulunmaktadr.Neye uğradğn kavrayamayan geminin papaznn “iki belay def etmek içindualar okumaya başlamas” (s. 58) ise din adamnn Tanr’nn inayetinidilemesidir. Voltaire ise, inayetten bahsederken ne Homeros’un etkili venedensiz inayetini ne de onun gibi düşünmeyen filozoflarn Tanr inayetinin herşeyi evrensel yasalarla yönettiği iddiasn doğru bulmaz. Uygun inayetin ise neolduğunu bilmediğini itiraf eder (Voltaire, 1977b, s. 444-446).Anlatnn VII. kesitinde birbirinden farkl felsefi düşüncelerin ortak kavramlarüzerine yaklaşmlar sunulmaktadr. “Bütün filozof hayvancklarn (insanlarn)sözünü kesen akademik kara şapkal küçük bir hayvanck vard; bu hayvanckbütün srlarn yantnn Aquinolu Aziz Tommaso’nun La Somme adl yaptndabulunduğunu söyledi” (s. 66) sözcesi Lockecu bilgi teorisini ve skolastik bilgiteorisini karş karşya getirmektedir. Yine ayn sözce, önceki paragrafta izahedilmeye çalşlan bağnazlğn örneklendirilmesi için önemlidir. Skolastiğinbüyük düşünürü Aquino’lu Thomas felsefi düşüncede Aristoteles’iöncelemektedir. Dogmatik olan skolastiğe göre belli bir konuyu okumak, okonuda Aristoteles’in ne yazdğn okumak anlamna gelmektedir. Daha derinbir inceleme, Aquinolu Thomas’nn, Aristoteles’in bu yazs üstüne ne yazdğnokumak demektir. Bilimsel bir incelemeyse Aristoteles’in ve Aquiono’luThomas’nn bu yazlarn tekrarlayan üçüncü bir kitab okumak demektir. Hiçbirkişisel görüş, tartşma, kuşku ve kurcalamaya izin yoktur (Cevizci, 2009, s.284). Anlatnn bu kesitinde Aquinolu Thomas’a göndermede bulunulmas datesadüfî değildir. Zira felsefede Aristotelesçi yaklaşm benimseyen Cizvitkolejinden mezun Micromégas’nn karşsna yine Aristotelesçi AquionoluThomas’n çkarlmas; skolâstik düşüncenin farkl kimliklerde buluşturulmasanlamna gelmektedir. Skolâstik felsefenin değer dizgesi dogmatizm,Voltaire’in de ilgisini çekmiştir. Ünlü düşünür, dogmalar üzerine düşünceleriniironik bir dille ele alr:252