NEW YORK ŞEHRINew York Pierpont Morgan Kütüphanesi.Müteveffa Mr. J. Pierpont Morgan, ı 9o7 de kendi özel kolleksiyonunuumumun istifadesine arzetmi ş ve 'kolleksiyon bugün bu isimle an ılankütüphane haline gelmi ştir. 29-33 East 36 th. Street. New York adresindekibinas ı, özel olarak italyk ı Rönesans üslübunda yap ılan bu kütüphaneye, bugün Bat ı dünyas ının sahip olduğu en güzel mimari eserlerdenbir tanesi gözüyle bak ılmaktad ır. Bu kütüphane, her ne kadar Avrupalisanlarında yaz ılmış, süslenmiş ve resimlendirilmi ş eserlerin en güzellerinibarınd ırmakta ise de, minyatürlü ve tezhipli arapça ve farsça, önemlive çok nadir baz ı yazmalar ı da içinde bulundurmaktad ır.Sanatkârane süslerle birlikte, kitapç ılığın gelişmesini inceleyen bilginler,burada kendi sahalariyle alâkal ı pek çok malzeme bulabileceklerdir.Çünkü bu kütüphanedeki ba şlıca kolleksiyonlar, M ısır'a, EskiYunan'a ve ba şkalar ına ait papiruslar ı içine almaktad ır. Ortaça ğ veRönesans yazmalar ı VI. aAr ile XVI. as ır aras ına aittir. Bas ılmış kitaplar,Avrupa'da matbaan ın ba şlangıc ı ( ı 45o)ndan, XX. asra kadar olan devrikaplar. Madeni kitap mahfazalar ı da dahil olmak üzere, kitap ciltçiliğiVIII. as ırdan XX. asra, sanatkârlar taraf ından yap ılan yağlı ve suluboyadan gayri sanat eserleri, XIV. as ırdan XIX. asra kadar devametmektedir.Dioscorides'in Materia Medica adl ı eserinin Yunanca şahane biryazmas ı, muhtemelen Istanbul'da Kostantin Posphyragenitus (912-959)zaman ında yaz ılmıştır. 385 varakl ık, birçok faydal ı minyatürleri ihtivaeden bir yazmad ır. Minyatürlerin bir k ısmı şematik ve koyuca boyanm ışnadir aynı cinsten nebat ve hayvan sahnelerinden te şekkül etmektedir.Bunlar ın yunanca izahlar ı ve arapça kar şılıklarm ın Arap harfleriyle gösterilmi ş olması bu çok nadir yazman ın ya buna benzer arapça baz ı eserlerintercümesi oldu ğu veya bunu meydana getiren sanatkâr ın bunlar ınkarşılıklar ına vakıf bulunduğu veyahut kendisinin bir Müslüman oldu ğukanaat ım uyand ırmaktad ır.İbn Bahti şu'nun arapça Menai? ul-Hayavan adl ı eserinin Abdul-Bedrtarafından yapılan farsça bir tercümesi, Mo ğol fatihleri namma30
yaz ılmış bilinen ilk yazmalardan birisidir. Önsözünde ifade edildi ğigibi bu kitap ı 295 - 13% y ıllar ında hüküm sürmü ş olan, GazanHan'a hediye edilmi ştir Tebriz yak ınındaki Maraga'da Şemsü'd-Dinİbn Cacau'd-Din ez-Zushaki için yaz ılmıştır ı 3oo yıllarında MevlanaHasan İbn Mustafa, bu kitaba sahip olmu ştur. Teknik bak ımdan bu kitap,Mezopotamya veya Ba ğdat ekolüne atfedilmi ştir. Bu meşhur yazmaIran-Moğol ekolünün elde mevcut en eski örne ğidir. Yazma üzerindebirçok sanatkarlarm eme ği vard ır. Fakat ayn ı arapça Natu'l-Hayavan veMenafi (nr. 2784) eserinin Londra, British Museum'daki nüshas ının resimleriylebunları karşılaştırdığımızda, zaruri bir ilgi görüyoruz. XIII. asraait Londra nüshas ı daha tabii bir durumdad ır. Ayn ı kitab ın, meşhur ikinüshas ı daha vard ır ama bunlar arapçad ır. Bunlardan birisi Paris MilliKütüphane'sinde (MS Ar. 2782), di ğeri Princeton <strong>Üniversitesi</strong> KütüphanesiRobert Garrett kolleksiyonundad ır (2038). Bununla beraber,Pierpont Morgan kütuphanesinde bulunan ve birçok minyatürler ihtivaeden farsça yazn ıanın yegane nüsha oldu ğu ve hayvanlara ait tasvirlerikonu edindiği bir gerçektir. Dr. Richard Ettinghausen, Londra'da, Paris'teve Princeton'da bulunan arapça yazmalar ın, Pierpont Morgan kütüphanesindekifarsça Menafiu'l-Hayavan'dan tamamen ayr ı olduğu kanaatindedir.Zaten farsça nüshamr ı, takriben 1295 de kendisinden tercümeedilmi ş olduğu diğer bir arapça nüshaya kadar gitti ği a şikard ır. Mamafih,memnuniyet veren bir olay da şudur ki, bu yegane farsça nüshaya ait,üzerleri resimli yüz kadar yaprak burada muhafaza edilmi ştir. İbn Bahtişu'nunMenafiu'l-Hayavan' ın ın minyatürlü bir yazmas ından bir k ıs ımyapraklar, keza A. B. D. de Mrs. Cora Tunker Burned, Mrs. John D.Rockfeller ve H. Kevorkian kolleksiyonlar ında da bulunmaktachrlar.Astroloji ve kehanet konusunda, İstanbulda 1582 y ılında haz ırlanm ışolan Türkçe bir risale Mallali es-Saade ve Menabi-es-Siyade ad ını ta şımaktave 'keza Pierpont Morgan kütt ıphanesinin büyük bir servetini te şkil etmektedir.Ay şe Sultan'a ithaf şu şekildedir: "Do ğunun şerefi ve han ımefendisi, şan ve asalet sahibi, mübeccel sultan, lütufkar, u ğurlu saltanat ınharemlerinden birisi saltanat bahçesinin hamisi, devlet ve izzet bahçesiningülü, ihti şamlı tac ın kıymetli incisi, sadakat gerdanl ığın ın parlak mücevheri,Osmanl ı hanedan ınin bu güzidesinin kütüpharıesine..."Ayşe Sultan, he ıiüz tesbit edilememi ştir, fakat muhtemelen MuratIII'ün hareminden bir han ımdı. Minyatürler, müneccimli ğe ait gariphayallerdir. Bunlar ı, efsanevi acibeler ve t ılsımlarıyle birlikte çe şitli semaviyarat ıklar takip etmektedir. Böyle Türk minyatürleri çok nadirdir.Pierpont Morgan kütüphanesi müdürü Miss. Meta 'Harreen'e çokminnettarım. Kendileri ki:ıtüphaoenin şahsi sahamla ilgili baz ı önemlikalemlerini bana nazik bir şekilde gösterdi ve yine bana bu me şhur kütüphanenintarihiyle ilgili baz ı ne şriyat ı da vermek lütfunda bulundu.31
- Page 1 and 2: ANKARA ÜNIVERSITESIILkIIIYAT FAKÜ
- Page 3 and 4: IÇINDEKILERSayfaÖNZÖZVGIRI ŞVIC
- Page 5 and 6: ÖNSÖZFakültemiz tarafından yay
- Page 7 and 8: G İ R İ ŞAmerika Birle şik Devl
- Page 9 and 10: CALIFORNIASan Fransisco'daki İslam
- Page 11 and 12: COLORADODenver Sanat Müzesi:Colora
- Page 13 and 14: COLUMBIA BÖLGESICorcoran Galerisi,
- Page 15 and 16: sayfalar ından, XVII. as ır İran
- Page 17 and 18: liyette bulunan Islam Kültür Komi
- Page 19 and 20: ILLINOISChicago Üniversitesi Şark
- Page 21 and 22: Chicago Sanat EnstitüsüMichigan A
- Page 23 and 24: Sûfi aras ında bir kar ıştırma
- Page 25 and 26: son derece nadir Iran çömlek i ş
- Page 27 and 28: edinmek istiyenler için dikkati ç
- Page 29 and 30: Cambridge, Harvard Üniversitesi Ho
- Page 31 and 32: iadma onu takdir edenin kendi şahs
- Page 33 and 34: Michigan Üniversitesi, Ann Arbor.M
- Page 35 and 36: MISSOURIMissouri, Kansas City ve St
- Page 37: yazmas ı, çok önemli baz ı bilg
- Page 41 and 42: Bishandas, Padarath, Fathmohd, Chit
- Page 43 and 44: XVI. as ırlarda yap ılmış kadif
- Page 45 and 46: Büyük fethin bir neticesi olarak,
- Page 47 and 48: mektedir. XVII. asra ait eserlerden
- Page 49 and 50: Ol-II0Cincinnati Sanat Müzesi: isl
- Page 51 and 52: tambur refakatinde sofi raks ı yap
- Page 53 and 54: iyi üsli\plu yaz ıları olan Iran
- Page 55 and 56: umumi ziyaretçiler için çok cazi
- Page 57 and 58: ile konu ştum. Bugün bu enstitün
- Page 59 and 60: münevver kimselerin kendi evlerind
- Page 61 and 62: AINDEKSAbbott, Nabiâ: 11, 12.Abdul
- Page 63 and 64: Marley, Grace McCann- 2Maskina: 16.