Deklasacja drobnej szlachty na Litwie i BiaÅorusi w XIX wieku
Deklasacja drobnej szlachty na Litwie i BiaÅorusi w XIX wieku
Deklasacja drobnej szlachty na Litwie i BiaÅorusi w XIX wieku
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
szlachcie", o płaceniu szlacheckich podatków, o posiadaniu majątków ziemskich,<br />
także „inne mogące się od<strong>na</strong>leźć sprawiedliwe i niewątpliwe dowody".<br />
Zdarzało się, że deputaci zatwierdzali szlachectwo jedynie <strong>na</strong> podstawie<br />
świadectwa dwu<strong>na</strong>stu świadków-szlachciców, którzy w tzw. liście testymonialnym<br />
stwierdzali swym podpisem, że ojciec i dziad ubiegającego się o potwierdzenie<br />
tytułu „prowadzili życie szlacheckie i w stanie szlacheckim zostawali lub<br />
sprawowali urzędy szlacheckie". W 1803 roku Se<strong>na</strong>t mając zdecydowanie mniej<br />
od deputatów zaufania do szlacheckiego słowa, <strong>na</strong>kazał świadectwo dwu<strong>na</strong>stu<br />
szlachciców przyjmować ,,jedynie jako wzmocnienie istniejących dowodów i to<br />
jedynie od takiej <strong>szlachty</strong>, co do której szlacheckiego urodzenia nie ma<br />
<strong>na</strong>jmniejszych wątpliwości" 27 . Tymczasem w oczach życzliwych deputatów<br />
<strong>na</strong>wet zaświadczenie o przyjęciu podania lustracyjnego w 1795 roku i umieszczeniu<br />
delikwenta w księgach podatkowych wśród <strong>szlachty</strong> czynszowej <strong>na</strong>bierało<br />
waloru wystarczającego dowodu. Zdaniem Rosjan w deputacjach „postępowało<br />
legalne rozmnożenie <strong>szlachty</strong>", „deputaci trwali w swoim pragnieniu zatwierdzać<br />
w szlachectwie szlachciców bez kontroli, tj. dawać im postać rosyjskiej<br />
<strong>szlachty</strong>, ale chronić i ukorzeniać w nich staropolskie obyczaje. Z tym celem<br />
marszałkowie i deputaci z niezwykłą wytrwałością i zręcznością odrzucali lub<br />
obchodzili wszystkie akty prawne, <strong>na</strong>legające <strong>na</strong> obowiązkowe zatwierdzenie<br />
szlacheckich protokołów przez Heroldię" 28 .<br />
Wobec niezgodnego z pragnieniem carskich urzędników przebiegu legitymacji<br />
i fiaska pomysłu posłużenia się polską szlachtą dla wyeliminowania ze stanu<br />
części <strong>szlachty</strong>, do czego powinny były doprowadzić weryfikacje, w 1828 roku<br />
<strong>na</strong>stąpiła zasadnicza zmia<strong>na</strong> procedury wywodowej. Powołując się <strong>na</strong> rzekome<br />
<strong>na</strong>dużycia deputatów i ciągłe trudności Heroldii przy rozpatrywaniu dokumentów<br />
młodzieży zamierzającej wstąpić do wojska, ograniczono samodzielność<br />
deputacji wywodowych. Zgodnie z decyzją Rady Państwa z 6 lutego 1828 roku<br />
w miejsce zaświadczeń marszałków o szlacheckim pochodzeniu kandydata do<br />
służby wojskowej, wprowadzono wymóg przesyłania do petersburskiej Heroldii<br />
kopii protokołów deputacji ze szczegółowymi informacjami o dokumentach,<br />
w oparciu o które <strong>na</strong>stąpiło uz<strong>na</strong>nie szlachectwa 29 . Procedura ta odtąd miała<br />
dotyczyć wszystkich osób ubiegających się o uz<strong>na</strong>nie szlachectwa. Jednocześnie<br />
zarządzono rewizję wydanych dekretów, do której jed<strong>na</strong>k nie doszło oraz<br />
uporządkowanie i zabezpieczenie archiwów kancelarii marszałków. Ingerencja<br />
Heroldii, kwestionowanie przez nią postanowień deputatów wywołały protesty<br />
marszałków zaniepokojonych podważaniem autorytetu deputacji i negujących<br />
prawo Se<strong>na</strong>tu, którego Heroldia była komórką, do wkraczania w sferę<br />
uprawnień samorządu szlacheckiego.<br />
27<br />
PSZ-I, t. 27, nr 20608.<br />
28<br />
N.K. Imiertinskij, op.cit, s. 344, 356-359.<br />
29<br />
PSZ-II, t. 3, nr 17773; LVIA, f. 391, op. 3, d. 84,1. 225.<br />
18
Change language