Geisli 1A - Námsgagnastofnun

Leikni í me› fer› talna
Talna leikni er gó› ur eig in leiki sem n‡t ist bæ›i í stær› fræ›i námi og í dag legu lífi.
Fólk hef ur flró a› me› sér ‡ms ar lei› ir til a› muna núm er. Síma núm er eru al mennt sög›
flannig a› fyrstu flrjár töl urn ar eru tekn ar hver fyr ir sig og svo tvær og tvær. Sum síma núm er
er fló au› veld ara a› segja ö›ru vísi til dæm is 5 500 300. Síma núm er eru ágætt dæmi um
hvern ig stórar töl ur eru bút a› ar ni› ur til a› au› veld ara sé a› muna flær. Gam an gæti ver i›
a› kanna hvort nem end ur flekkja ein hverj ar fleiri lei› ir til a› leggja töl ur á minn i›.
Mik il vægt er a› nem end ur séu hvatt ir til a› flróa me› sér a› vera glögg ir á töl ur og sam band
fleirra. †ms ir talna leik ir eru heppi leg ir til fless a› ‡ta und ir a› nem end ur efli talna leikni sína.
Til fless a› kveikja áhuga og vekja for vitni er oft gott a› hafa hæfi lega ögrun og kasta fram
spurn ing um sem setja af sta› vanga velt ur hjá nem end um. Í byrj enda náms efn inu Ein­ingu
er tölu vert af spil um og leikj um sem nota má en oft flarf a› breyta talna bili og nem end ur
geta jafn vel breytt regl um. fia› má nefna:
• Ég hugsa mér tölu milli 1000 og 10000. fiá reyna sam nem end ur a› kom ast
a› flví hver tal an er og mega spyrja 10 spurn inga og fá já og nei svör.
• Hver er regl an Einn nem andi hugs ar sér reglu, til dæm is a› leggja 5 vi› og
marg falda me› 4. Nem end ur nefna töl ur sem stjórn and inn beit ir regl unni á
og seg ir sí› an út kom una. Hin ir eiga a› finna út hver regl an er.
• Summ an er hund ra›. Á vinnu­spjaldi 35 má finna spila bor› og spila regl ur.
Nem end ur hafa tvo ten inga og er ann ar tuga ten ing ur og hinn ein inga ten ing ur.
Mark mi› i› er a› finna tölu sem mynd ar summ una 100 me› töl un um sem
upp koma á ten ing un um.
Marg ir nem end ur hafa gam an af vanga velt um eins og hva›a ár ver› um vi› 50 ára, 75 ára,
100 ára fieir geta líka kann a› hvenær ‡ms ir í um hverfi fleirra ná sömu áföng um. fieir geta
val i› sér einn e›a fleiri starfs menn e›a nem end ur í skól an um og spurt flá um fæ› ing ar ár
og reikn a› út fyr ir flá sömu upp l‡s ing ar.
fieir geta líka sko› a› vega kort og velt fyr ir sér hvar fleir gætu ver i› stadd ir ef fleir ækju/
hjól u›u 50 km, 75 km e›a 1000 frá heima bygg› sinni.
Mik il vægt er a› nem end ur flrói me› sér lei› ir vi› huga rreikn ing. Leikni í huga rreikn ingi
hjálp ar nem end um a› meta hvort lík legt er a› svar sé rétt og fl‡t ir jafn framt fyr ir
út reikn ing um hvort sem er á bla›i e›a í reikni vél um.
Nem end ur sem hafa flró a› eig in lei› ir vi› bla› reikn ing geta oft not a› sömu a› fer› ir vi›
hugar reikn ing. Marg ar lei› ir eru til en ‡m ist er ver i› a› taka töl ur í sund ur e›a sam eina.
fiannig eru bún ar til flægi leg ar töl ur a› reikna me›.
Dæmi:
• fleg ar finna á summ una 137 + 13 má hugsa 137 + 3 = 140 og tíu í vi› bót
eru 150. fiá er 13 tek i› í sund ur og fjöld inn skrá› ur sem 10 + 3, sí› an er
fyllt upp í tug inn og flá dæm i› or› i› létt.
• fleg ar reikna á dæm i› 342 – 178 má byrja a› hugsa fyrst 100 af 300, flá er
kom i› 242 – 78, 70 af 240 er 170, flá er kom i› 172 – 8 sem er 164.
Í huga rreikn ingi get ur oft ver i› gott a› skrá ni› ur stö› ur milli út reikn inga.
Oft er gott a› geta sé› hvort rétt hef ur ver i› reikn a›. Spyrja má nem end ur: Af hverju segi
ég a› 2 · 336 = 673 hljóti a› vera vit laust reikn a› Hvern ig get i› fli› sé› fla›
Geisli 1A – Lausnir – © Námsgagnastofnun 2011 – 09072
..... Mynstur og breytur
47