Czerwiec 2007 - Polska Izba Inżynierów Budownictwa

DAWNO, DAWNO TEMU
Kolej linowa
Kasprowy
Fot. 1. Linowa kolejka robocza z Myślenickich Turni na Kasprowy
Wierch: źródło: E. Raabe „Kolejki linowe”, Warszawa 1936
W
marcu br. roku minęło 71 lat od uruchomienia
kolejki linowej Kuźnice–Kasprowy
Wierch w Zakopanem. Wtedy była
ona sześćdziesiątą tego typu konstrukcją
na świecie i pierwszą co do długości. Od początku funkcjonowania,
czyli przez ponad 70 lat, kolejka przewiozła
ponad 40 mln pasażerów, nie ulegając ani jednemu wypadkowi.
Zbudowana została stosunkowo niewielkim kosztem
i w rekordowo krótkim czasie, w bardzo trudnych warunkach
komunikacyjnych, transportowych i klimatycznych
(górzysty teren, brak dróg, silny wiatr, śnieg i mróz).
Kolejkę można uznać za wielkie dzieło inżynierskie
w ówczesnym czasie, stawiając Polskę w rzędzie państw
o wysoko rozwiniętej myśli technicznej i wysokiej kulturze
turystycznej.
Historia kolejki
15 marca 1936 roku w niedzielę, po 227 dniach budowy,
została oddana do użytku pierwsza w Polsce i największa
na świecie wisząca kolej linowa na Kasprowy
Wierch (szczyt w środkowych Tatrach wysokości 1965 m
nad poziomem morza) o całkowitej długości 4182 m i różnicy
poziomów 933 m między stacjami końcowymi.
Całość robót budowlanych dotyczących konstrukcji
budynków i masztów została wykonana w rekordowym
czasie – od 1 sierpnia 1935 roku do 27 lutego 1936 roku.
Inicjatorem budowy kolei linowej był płk Aleksander
Bobkowski – wiceminister komunikacji i prezes Polskiego
Związku Narciarskiego, zięć prezydenta Mościckiego.
Budowa wywołała burzliwą dyskusję. Protestowało wielu
miłośników Tatr oraz Państwowa Rada Ochrony Przyrody.
Budowę popierały sfery sportowe i wojskowe, a także
prasa, w tym głównie „Ilustrowany Kurier Codzienny”,
który forsował m.in. pogląd, że (...) kolej ta przybliży wnętrze
Tatr przez szybki i łatwy wjazd na Kasprowy Wierch,
położony w centralnym niemal punkcie, a osobom słabszym,
nie mogącym chodzić po górach, umożliwi w ogóle
poznanie Tatr.
Wierch
Ogólny projekt kolejki opracowała firma „Bleichert”
z Lipska, a Stocznia Gdańska, która była jednym z głównych
udziałowców inwestycji, dostarczyła konstrukcje
stalowe oraz urządzenia mechaniczne i elektryczne. Liny
stalowe dostarczyła Fabryka Lin i Drutu A. Deichsel
z Sosnowca (drugi udziałowiec). Projekt architektoniczny
budynków stacyjnych wykonali inż. arch. Anna i Aleksander
Kodelscy, a roboty budowlane i żelbetowe prowadziła
firma inż. Oppman i Kozłowski. Budowa została
zrealizowana przez Towarzystwo Budowy i Eksploatacji
Kolei Linowej Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
(popularnie określana „Linkolkasprowy”), którego 51%
udziałów należało do Polskich Kolei Państwowych.
Przy budowie pracowało na dwie lub trzy zmiany
(także zimą) ok. 1000 osób z całego kraju, w tym głównie
podhalańscy górale. Największym problemem był transport
materiałów budowlanych oraz konstrukcji stalowych
i lin. Odbywał się on na plecach tragarzy i grzbietach koni
huculskich, a później pomocniczą kolejką linową zawieszoną
na tymczasowych podporach drewnianych.
Koszt budowy wyniósł ok. 3,5 mln przedwojennych
złotych. W porównaniu z kosztami budowy kolejek wykonanych
w tym czasie za granicą koszt kolejki na Kasprowy
Wierch okazał się niezbyt duży. Kwota ta zwróciła się
z dochodów już do 1939 roku.
Obecnie zdolność przewozowa kolei wynosi 180 osób/h,
przy prędkości jazdy wynoszącej 5 m/s. Wagonik zabiera
jednorazowo 30 osób. Eksploatacja kolejki odbywa się
nieprzerwanie od ponad 70 lat z niezbędnymi okresowymi
przerwami – wiosną i jesienią – przeznaczonymi na dokonanie
przeglądów technicznych i remontów urządzeń.
W najbliższym czasie jest planowana znaczna modernizacja
kolei linowej, polegająca m.in. na zastosowaniu
wagoników zabierających jednorazowo ok. 50 osób.
Planuje się także zwiększenie częstotliwości przejazdów
i zwiększenie zdolności przewozowej kolei o 100%, tj.
do 360 osób/h. Głównym założeniem przyjętym przy
opracowywaniu koncepcji modernizacji urządzeń technologicznych
było zachowanie podstawowej konstruk-
54 INŻYNIER BUDOWNICTWA CZERWIEC 2007