Wybrane dokumenty represji i życia codziennego - Fundacja Polsko ...

6terroryzujące ludność polską akcje, polegające na aresztowaniach, egzekucjach, zsyłce do obozówkoncentracyjnych, wymierzone przede wszystkim przeciwko inteligencji, działaczompolitycznym i społecznym, byłym powstańcom, przedstawicielom duchowieństwa, osobomznanym z antyniemieckiego nastawienia itp. Zamiast częściowego przynajmniej uregulowaniaspraw narodowościowych – o co chodziło okupantom – spisy ludności dały wynik, który budziłzastrzeżenia nawet u najwyższych władz Rzeszy. Szczególnie na Górnym Śląsku, gdzie 97% ludnościzadeklarowało narodowość niemiecką. Tak więc w pow. pszczyńskim 98% osób określiłosię jako Niemcy, choć w plebiscycie z 1921 roku 75% z mieszkańców tego powiatu optowało zaPolską. Na ten rezultat w pewnym stopniu wpłynęła niejasność kryteriów narodowościowych,w mniejszym stopniu działania przeprowadzających rejestrację policjantów, którzy arbitralniezastępowali narodowość „śląską” i „ślązacki” język odpowiednio: „niemiecką” lub „polską”i „niemieckim” lub „polskim” językiem. Ważniejsze znaczenie miała tu presja władz okupacyjnych,brak polskiej warstwy przywódczej, przeświadczenie, że wojna rychło się skończy,a deklaracja ta nie ma większego znaczenia, bo wiąże się z kolejną zmianą statusu państwowegow ciągu ostatnich 20 lat, a pozwoli przetrwać i uniknąć szykan Gestapo. Oddziaływałatu także specyfika kulturalno-społeczna Śląska, jako regionu granicznego, leżącego na stykudwóch kultur, gdzie w jednej rodzinie spotykały się osoby i polskiej, i niemieckiej narodowości.Część zresztą mieszkańców Śląska nie miała wykrystalizowanej postawy narodowej. Należy tuteż przypomnieć zalecenia biskupa diecezji śląskiej Adamskiego, który działał w porozumieniuz Naczelnym Wodzem i premierem rządu na uchodźctwie – gen. Sikorskim, by podawaćniemiecką narodowość, co miałoby zapobiec biologicznemu wyniszczeniu Ślązaków. Spis naPomorzu był przeprowadzany w grudniu 39 i rok później. Formularz spisowy na Pomorzuzawierał rubryki z pytaniem skąd osoba przybyła, gdzie się urodziła i gdzie mieszkają jej rodzice.Spis wykazał pewien wzrost ludności niemieckiej na Pomorzu ze 158 tys. w 1931 rokudo 243 tys. w chwili spisu (razem z niemiecką ludnością napływową). Na 188 tys. osób, którezadeklarowały język kaszubski jako ojczysty 100 tys. uznawało się za Polaków, 81 za Kaszubów,a tylko 7 tys. za Niemców. Ostatecznie, jeśli idzie o sprawy narodowościowe, wygrał systemzainicjowany w „okręgu wzorcowym”, tj. Kraju Warty przez Greisera – z Deutsche Volksliste(DVL) i podziałem na cztery niemieckie grupy narodowościowe (początkowo pięć). Urząd DVpowołano w Kraju Warty 28 października 1939 w celu wyselekcjonowania spośród przedwojennychmieszkańców Wielkopolski ludności niemieckiego pochodzenia. Greiser przeciwny byłwciąganiu niepewnych narodowościowo osób na volkslistę i opowiadał się za procesem germanizacjiKraju Warty poprzez wysiedlenia Polaków i nasiedlenie ludności niemieckiej. 4 marca1941 wydano zarządzenie na szczeblu centralnym odnośnie funkcjonowania Niemieckiej ListyNarodowościowej i niemieckiego obywatelstwa na terenie ziem wcielonych. Jej kryteria w poszczególnychprowincjach administracyjnych ulegały różnej interpretacji. W Okręgu Ciechanówpostępowano podobnie selektywnie, jak w Kraju Warty. Forster w Okręgu Gdańsk-PrusyZachodnie i Bracht w Prowincji Górny Śląsk nie przeprowadzali ostrej selekcji i przymuszaliludność polską do masowego wpisywania się na volkslistę. Przeprowadzano w toku wojnyteż pomniejsze spisy. W ramach polityki dzielenia narodu polskiego na mniejsze grupy narodowościowei następnie wzbudzania między nimi antagonizmów spis taki miał miejsce np.w pow. łaskim. Od czasów przedrozbiorowych zamieszkiwała tu ludność czeskiego pochodzenia,która w dwudziestoleciu międzywojennym uważała się za Polaków. W większości byli toewangelicy. Potwierdzenie tego wyznania w trakcie spisu powodowało zaliczenie ich do czeskiejnarodowości i uchylenie restrykcji nakładanych na Polaków (zniesienie godziny policyjnej,swoboda podróżowania w Rzeszy, te same warunki zatrudnienia i aprowizacji, co w przypadkuNiemców itd.). Wobec oporu i niechęci tej grupy ludności do przymusowej bohemizacji,władze niemieckie zrezygnowały z uznawania jej za Czechów, uzasadniając to niską wartościąrasową i przywiązaniem do polskości.