studija o gmo vijeće za gmo 2013 - Ministarstvo zdravlja

odobrena je i komercijalizacija soje s piramidiranim svojstvima (stacked traits) - tolerantnošćuna herbicid i otpornošću na kukce.Genetički modificirani kukuruz ima promijenjena svojstva tolerantnost na totalni herbicid (ilidva različita herbicida), otpornost na kukce ili kombinaciju ovih svojstava.Pamuk ima promijenjena svojstva otpornosti na kukce, tolerantnosti na herbicid (ili dvarazličita herbicida), te ista svojstva piramidirana.GM uljana repica, šećerna repa i lucerna u komercijalnom uzgoju tolerantne su na totalniherbicid. Navedenih 6 kultura zauzima najveće površine zasijane GM usjevima.U komercijalnom uzgoju su još papaja, tikvice i paprika otporne na viruse, rajčica sa sporijimprezrijevanjem, krumpir s povećanim sadržajem amilopektina u škrobu i duhan sa smanjenimsadržajem nikotina. Od ukrasnih vrsta komercijalno se uzgajaju karanfili s promijenjenombojom cvijeta i usporenim venućem i ruže s izmijenjenom bojom cvijeta, a od drvenastih vrstauzgaja se GM topola otporna na lisne štetočinje.Tolerantnost na herbicideGenetički modificirane dikotiledonske biljne vrste (soja, pamuk, uljana repica, lucerna)tolerantne na totalni herbicid glifosat većinom sadrže transgen koji kodira za glifosattolerantan enzim 5-enolpiruvilšikimat-3-fasfat sintazu (EPSPS). Gen je uzet iz bakterijeAgrobacterium tumefaciens soj CP4. Ovaj enzim, inače ključan u biosintezi aromatskihaminokiselina postoji i u biljkama, ali tip enzima u biljkama inhibiran je glifosatom. Kukuruz(monokotiledona) tolerantan na glifosat sadrži mutagenezom u kulturi tkiva promijenjen, apotom izoliran i genetičkom transformacijom u kukuruz unešen gen za glifosat tolerantanepsps. Druga strategija za tolerantnost na glifosat je modifikacija biljke genom za enzim kojidetoksicira glifosat – gen za enzim glifosat oksidazu (gox) porijeklom je iz bakterijeOchrobactrum anthorpi soj LBAA (Slater i sur., 2008). Samostalno se u praksi ovajmehanizam ne koristi, ali se detoksikacija glifosata kao piramidirano svojstvo s tolerantnošćuna glifosat sve više primjenjuje.Drugi po važnosti totalni herbicid na kojeg su GM biljne vrste tolernatne je glufosinat(fosfinotricin-PPT). Glufosinat kompetitivno inhibira glutamin sintetazu, a kao posljedica oveinhibicije u biljci se nakupljaju toksične koncentracije amonijaka te je inhibirana fotosinteza.Biljke tolerantne na ovaj herbicid modificirane su bar genom iz Streptomyces hydroscopicusili pat genom iz Streptomyces viridochromogens. Jedan i drugi gen kodiraju za enzim acetiltransferazukoji acetilira PPT te ga na taj način inaktivira.Osim ova dva totalna herbicida, na tržištu je za komercijalizaciju sve više odobrenihgenetičkih događaja koji imaju tolerantnost na neselektivne herbicide sulfonilureu,bromoksinil, joksinil i imidazolin.Otpornost na kukceOtpornost na kukce, kao drugo najučestalije promijenjeno svojstvo (iza tolerantnosti naherbicide), u GM biljkama se postiže unosom u biljke jednog (ili više) od nekoliko stotinaidentificiranih cry gena iz bakterije Bacillus thuringiensis. Geni kodiraju za različite Bttoksinečije je insekticidno djelovanje na kukce selektivno tj. insekticidno za kukce izpojedinih redova (Lepidoptera, Coleoptera, Diptera).Otpornost na viruseOtpornost na viruse u GM biljkama je postignuta s transgenima za proteine kapside samihvirusa (CP mediated resistance) koji spriječavaju „raspakiravaje“ virusne RNA i na taj načinrazmnožavanje virusa u biljci. Drugi mehanizam tolerantnosti na viruse, upotrijebljen npr.kod graha modificiranog za otpornost na zlatni mozaični virus graha (odobren za kultivaciju uBrazilu) postignut je antisense tehnologijom, tj. utišavanjem (post-transkripcijsko utišavanjegena) određenog gena virusa unosom u biljku tog istog gena u anti-sense orijentaciji. Anti-