CamSep 3 S

ZASTOSOWANIE GC/MS-SIM DO ANALIZY LIPIDÓW
KUTIKULARNYCH SARCOPHAGA CARNARIA
Marek GOŁĘBIOWSKI 1* , Monika PASZKIEWICZ 1 , Alma OLESZCZAK 1 ,
Mieczysława I. BOGUŚ 2 , Piotr STEPNOWSKI 1
/HPLC-LLSD, GC/MS-SIM/
1 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk,
2 Instytut Parazytologii, Polska Akademia Nauk, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa,
* e-mail: goleb@chem.univ.gda.pl
Główną funkcją kutikularnych lipidów owadów jest zapobieganie przed utratą wody, a także
ochrona przed infekcją spowodowaną przez mikroorganizmy. Lipidy ułatwiają również chemiczną
komunikację. System rozpoznawania owadów umożliwia rozróżnienie własnego gatunku, rodziny
i płci przedstawicieli swojego gatunku oraz owadów innych gatunków. Ponadto, skład lipidów
kutikularnych wykorzystywany jest w chemotaksonomii. Z tych powodów analiza składu lipidów
kutikularnych owadów jest niesłychanie ważne. Analiza składu lipidów kutikularnych S. carnaria
może mieć duże znaczenie praktyczne i umożliwić w przyszłości opracowanie skutecznych metod
ograniczania liczebności populacji owadów szkodliwych za pomocą grzybów entomopatogennych
(np. poprzez dodawanie do preparatów zawierających zarodniki grzybów entomopatogennych
określonych związków, zidentyfikowanych w lipidach kutikularnych, zwiększających wirulencję
danego grzyba).
W celu wyodrębnienia poszczególnych grup lipidów obecnych we wszystkich stadiach
rozwojowych S. carnaria zastosowano HPLC z aerozolowym detektorem promieniowania
rozproszonego (LLSD). Do identyfikacji i analiz ilościowych lipidów S. carnaria zastosowano
chromatografię gazową połączoną ze spektrometrią mas (GC/MS). Identyfikacji poszczególnych
związków dokonano na podstawie widm mas, a także w wyniku detekcji na wybrany jon (SIM).
Charakterystyczne jony obecne na widmach mas estrów metylowych kwasów karboksylowych
są efektem przegrupowania McLafferty’ego. Identyfikacja estrów metylowych kwasów
karboksylowych odbyła się przy zastosowaniu detekcji na jon o m/z 87. Widma mas
trimetylosililowych pochodnych kwasów karboksylowych posiadają charakterystyczne jony o m/z
117, 129, 132, 145 oraz [M-15] + i [M] + . . W analizach GC/MS-SIM zastosowano detekcję na jon
o m/z 145 i jony molekularne, a w analizach trimetylosililowych pochodnych alkoholi zastosowano
detekcję na jon o m/z 103.
W lipidach kutikularnych S. carnaria zidentyfikowano 5 estrów metylowych kwasów
karboksylowych: C 17:1 , C 17:0 , C 19:2 , C 19:1 i C 19:0 . W największych ilościach występuje ester
metylowy kwasu oktadekenowego. Stanowi on 72,2%, 59,9% i 42,1% sumy estrów w lipidach
odpowiednio: poczwarek, samców i samic. Lipidy larw zawierają jedynie 3 estry metylowe
występujące w ilościach śladowych (C 17:0 , C 19:1 i C 19:0 ).
Lipidy kutikularne posiadają 28 kwasów tłuszczowych od C 7:0 do C 26:0 . W największych ilościach
występuje kwas oktadekenowy (40,4%, 41,5%, 41,2% i 39,6% sumy kwasów kutikularnych
odpowiednio: larw, poczwarek, samców i samic). W dużych ilościach występują także kwas
heksadekanowy, heksadekenowy i oktadekanowy. Lipidy kutikularne samców i samic zawierają
również kwasy wielonienasycone: eikozapentaenowy i eikozatetraenowy. Ich zawartość stanowi
około 1% sumy wszystkich kwasów tłuszczowych.
W lipidach kutikularnych S. carnaria stwierdzono obecność 9 alkoholi od C 12:0 do C 28:0 , w tym 5
alkoholi w lipidach larw i samic oraz 8 alkoholi w lipidach poczwarek i samców. Wszystkie
zidentyfikowane alkohole są nasycone i posiadają parzystą liczbę atomów węgla. W największych
ilościach występuje oktadekanol (larwy), heksadekanol (poczwarki), dokozanol (samce) i eikozanol
(samice).
Badania zostały sfinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, grant nr N N303 504238.
40