ByBus Summer 2014

ΟΙ ΜΙΝΩΙΤΕΣ, ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΧΟΡΕΥΤΕΣ:
Ο ΚΥΚΛΙΚΟΣ ΧΟΡΟΣ
Της Mαριλίνας Πάτερς
Ξεναγός - Μεταπτυχιακές σπουδές στην
Προελληνική Θρησκεία και Τέχνες - Μυθολογία
www.elissos.com
Αποδεικτικά στοιχεία για κύκλιους χορούς στο Αιγαίο προέρχονται από
μια πληθώρα τοποθεσιών.
Το πρώτο παράδειγμα προέρχεται από την Κρήτη κατά την πρώιμη
εποχή του Χαλκού. Οι χοροί αυτοί λάμβαναν χώρα στα Πρωτομινωικά
νεκροταφεία της νότιας κεντρικής Κρήτης, ιδιαίτερα της περιοχή της
πεδιάδας της Μεσσαράς.
Ζωόμορφα και ανθρωπόμορφα ειδώλια έχουν βρεθεί μέσα και γύρω
από θολωτούς τάφους και ένα συγκεκριμένο ειδώλιο από την περιοχή
του Καμηλαρίου απεικονίζει τέσσερις φιγούρες που κρατούν η μια
την άλλη από τους βραχίονες και ώμους και περιβάλλονται από ένα
χαμηλό τοίχο διακοσμημένο με ιερά κέρατα. Οι περισσότεροι αρχαιολόγοι
συμφωνούν ότι αυτή η ομάδα αντιπροσωπεύει ανθρώπους να
χορεύουν κυκλικό χορό.
Η κατασκευή μικρών αυλών, πλακόστρωτων ή όχι, αναπτύσσεται αρχικά
στους θολωτούς τάφους της Πρωτομινωικής περιόδου, όπως στον
Πλάτανο και στην Αγία Κυριακή και συνεχίζεται στη Μέση Μινωική
περίοδο, όπως στους τάφους του Απεσωκαρίου. Παρόμοια κλειστές,
αλλά μη ασφαλτοστρωμένες αυλές βρίσκονται και στο Καμηλάρι και
στη Μονή Οδηγήτριας. Έτσι, κατά την Πρωτομινωική περίοδο, αρχίζουμε
να βλέπουμε αρχιτεκτονικούς χώρους που θα μπορούσαν να
φιλοξενήσουν την εκτέλεση κυκλικών χορών, η ύπαρξη των οποίων
επιβεβαιώνεται και μέσω μορφικών αναπαραστάσεων.
Κατά την μετανακτορική περίοδο, περίπου 1.500 χρόνια αργότερα,
η αναπαράσταση του τελετουργικού χορού γίνεται πιο συγκεκριμένη.
Αυτή είναι η περίοδος, που το νησί της Κρήτης πιστεύεται ότι έχει
καταληφθεί από τους Μυκηναίους της ηπειρωτικής Ελλάδας, οι οποίοι
εγκαθίστανται στην Κνωσό. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου,
τόσο αρχιτεκτονικά και εικονογραφικά στοιχεία και πάλι μαρτυρούν
την ύπαρξη του κύκλιου τελετουργικου χορού.
Κατά την Υστερομινωική περίοδο (γύρω στα 1400-1350 π.Χ.),
κατασκευάζονται αρχιτεκτονικοί χώροι, οι οποίοι συνδέθηκαν με την
εκτέλεση Μινωικού χορού από τον καθηγητή Peter Warren στις ανασκαφές
του το 1982.
Τέτοιοι χώροι βρίσκονται δυτικά του “Ανεξερεύνητου Μεγάρου” και
του “Μικρού Παλατιού” της Κνωσού και περίπου 350 μέτρα βορειοδυτικά
του ίδιου του ανακτόρου της Κνωσού. Απόδειξη για αυτό
αποτελούν τρεις κυκλικές πλατφόρμες που βρίσκονται στο έδαφος
σε αστέγαστο χώρο. Η πιθανότητα ότι αυτές οι πλατφόρμες χρησιμοποιήθηκαν
ως πίστες χορού προτάθηκε από τον ανασκαφέα, με βάση
διάφορα κριτήρια.
Μια σειρά από σφραγίδες που βρέθηκαν σε μικρή απόσταση από το
"Μεγάλο Κυκλικό Κτίριο” απεικονίζουν γυναίκες να χορεύουν ή να
τελούν ιερές τελετουργίες. Χαραγμένα ιερά σύμβολα βρέθηκαν επίσης
σε πλάκες στο "Μικρο Κυκλικό Κτίριο" και στο "Μεγάλο Κυκλικό Κτίριο".
Ο ανασκαφέας υποθέτει ότι τα σύμβολα αυτά είχαν χαραχτεί για
να υποδηλώσουν τις ευθείες και ζιγκ-ζαγκ κινήσεις του χορού.
Κατά τη διάρκεια αυτής της ίδιας περιόδου στην Κρήτη, εικονογραφικά
στοιχεία για τους (Μινωικούς) κυκλικούς χορούς προέρχονται από την
περιοχή του Παλαίκαστρου στα ανατολικά του νησιού. Ένα πήλινο μοντέλο
παρουσιάζει τρεις μικρές γυναικείες φιγούρες από τερακότα με
μακριά φορέματα να χορεύουν σε έναν κύκλο γύρω από ένα μουσικό
που παίζει φόρμιγγα ή λύρα, έχοντας τα χέρια τους η μια στον ώμο της
άλλης.
Η συνέχεια των αρχαίων Μινωικών κυκλικών χορών στην Κρήτη
είναι σαφής στους παραδοσιακούς χορούς του νησιού, οι οποίοι διατηρούν
έτσι τις στάσεις, τις κινήσεις και τις πρακτικές 5.000 ετών.