07.01.2013 Views

sátira quinta - InterClassica

sátira quinta - InterClassica

sátira quinta - InterClassica

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

75-76.- HEV STERILES VERI, id est, o<br />

mortales veritatis ignari, QVIBVS VNA VERTIGO<br />

FACIT QVIRITEM, id est, qui putatis fieri liberum vera<br />

libertate, eo modo quo civem Romanum eum qui servus<br />

erat facta una vertigine. Nam dominus volens servum<br />

manumittere illum ad praetorem ducebat; petensque ut<br />

illum faceret liberum vertebat et circumagebat 82 eum in<br />

orbem; tunc a praetore virga tangebatur, quae dicitur<br />

"vindicta"; verba autem praetoris erant 83 : *facio te<br />

liberum, facio te civem Romanum+. Seneca in Epistolis<br />

: philosophiae (inquit Epicurus) servias oportet,<br />

ut tibi contingat vera libertas, non differtur in diem qui<br />

se illi subiecit et tradidit, statim circumagitur 84 , id est,<br />

vertitur ac liberatur. HIC DAMA EST, id est, hic quem<br />

dixi factum liberum, est Dama. Est autem "Dama" nomen<br />

servi ut Stichus, aut Davus, AGASO, id est, cuius<br />

industria non alia fuit quam "agere asinos"; nam id est<br />

"agaso"; NON TRESSIS, id est, qui non valet tres asses,<br />

77.- VAPPA, id est, insipiens et nullius cerebri;<br />

sumptum nomen a vino evanescente, LIPPVS,<br />

lippitudine oculorum deformis, aut ignarus, ut supra "hos pueris monitus patres infundere lippos"; ET<br />

MENDAX IN TENVI FARRAGINE, id est, etiam in<br />

minimis et parvis rebus mentiri solitus; nam farraginem<br />

pro materia accipit, quemadmodum Iuvenalis ,<br />

nostri farrago libelli.<br />

78.- VERTERIT HVNC DOMINVS,<br />

subintelligitur "si"; dixit enim supra "quibus una<br />

Quiritem/ vertigo facit"; ac si dicat, coram praetore<br />

circumactus 85 a domino libertatem acceperit,<br />

MOMENTO TEMPORIS, id est, subito, quod non potest<br />

fieri in vera libertate; quia nemo repente fit summus;<br />

sicut e diverso dixit Iuvenalis : nemo repente fuit<br />

turpissimus.<br />

78-79.- EXIT MARCVS DAMA, id est, non<br />

solum Dama, sed etiam cum praenomine, Marcus Dama,<br />

sumpto a patrono libertatis auctore. Cicero ad Atticum<br />

: De Eutichide (liberto) gratum qui 86 novo<br />

nomine Titus erit Caecilius ut ex me et te iunctus<br />

Dionysius Marcus Pomponius; alioqui 87 praenomina<br />

tantum ingenuis et<br />

(82) circumagebat: circuag- M.<br />

(83) erant: erat M.<br />

(84) circumagitur: circuagitur M S C.<br />

(85) circumactus: circuactus M S C.<br />

(86) qui: vetere praenomine addit Z.<br />

(87) alioqui: aliqui R.<br />

75-76.- HEV STERILES VERI (ay, estériles de lo<br />

verdadero), es decir, oh mortales desconocedores de la verdad,<br />

QVIBVS VNA VERTIGO FACIT QVIRITEM (para quienes<br />

un solo giro hace un quirite), es decir, que pensáis que uno<br />

adquiere la verdadera libertad del mismo modo que se convertía<br />

en ciudadano romano un esclavo con sólo darle una vuelta; pues<br />

el señor que quería manumitir a un esclavo lo llevaba a la<br />

presencia del pretor y pidiéndole que lo hiciera libre, le daba la<br />

vuelta y lo giraba en redondo; entonces era tocado por el pretor<br />

con una vara que se llama vindicta; las palabras del pretor eran:<br />

facio te liberum, facio te civem Romanum (te hago libre, te hago<br />

ciudadano romano). Séneca en las Epístolas ,<br />

philosophiae (inquit Epicurus) servias oportet, ut tibi<br />

contingat vera libertas non differtur in diem qui se illi subiecit<br />

et tradidit, statim circumagitur (dice Epicuro: *para que<br />

alcances la verdadera libertad conviene que te hagas esclavo de<br />

la filosofía+. No hace esperar de un día para otro a quien se<br />

sometió y entregó a ella; en seguida gira en redondo 25 ), es<br />

decir, se le da la vuelta y se le hace libre. HIC DAMA EST<br />

(aquí está Dama), es decir, éste de quien dije que había sido<br />

hecho libre, es Dama; y Dama es el nombre de un esclavo como<br />

Estico o Davo, AGASO (arriero), es decir, cuyo trabajo no fue<br />

otro que arrear asnos (agere asinos), pues eso es agaso, NON<br />

TRESSIS (no de tres ases), es decir, que no vale tres ases,<br />

77.- VAPPA (de mala calidad), es decir, necio y de<br />

nulo seso; nombre tomado del vino al que se le va la fuerza,<br />

LIPPVS (legañoso), feo por las legañas de los ojos, o ignorante,<br />

como antes : hos pueris monitus patres infundere lippos;<br />

ET MENDAX IN TENVI FARRAGINE (y mendaz en el<br />

tenue forraje), es decir, acostumbrado a mentir incluso en las<br />

cosas pequeñas e insignificantes; pues toma farrago en lugar de<br />

materia, como Juvenal : nostri farrago libelli (la<br />

materia de mi libro).<br />

78.- VERTERIT HVNC DOMINVS, se sobreentiende<br />

"si" (si su señor le diera la vuelta); en efecto, dijo antes <br />

quibus una Quiritem/ vertigo facit, como si dijera: habiéndole<br />

dado la vuelta en presencia del pretor, recibe la libertad de su<br />

señor, MOMENTO TEMPORIS (en un momento -de tiempo),<br />

es decir, súbitamente, lo cual no puede suceder en la libertad<br />

verdadera, porque nadie repentinamente se hace grande, como<br />

al revés dijo Juvenal : nemo repente fuit turpissimus<br />

(nadie llegó de repente a la suma degradación).<br />

78-79.- EXIT MARCVS DAMA (resulta Marco<br />

Dama), es decir, no sólo Dama, sino incluso Marco Dama, con<br />

un nombre tomado del patrono autor de su libertad. Cicerón,<br />

Cartas a Ático : De Eutichide (liberto) gratum qui<br />

novo nomine Titus erit Caecilius ut ex me et te iunctus<br />

Dionysius Marcus Pomponius (me agrada lo del liberto<br />

Eutíquides, quien con tu nuevo nomen será T. Cecilio, lo mismo<br />

que Dionisio,<br />

(25) TA.<br />

137

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!