sátira quinta - InterClassica
sátira quinta - InterClassica
sátira quinta - InterClassica
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
75-76.- HEV STERILES VERI, id est, o<br />
mortales veritatis ignari, QVIBVS VNA VERTIGO<br />
FACIT QVIRITEM, id est, qui putatis fieri liberum vera<br />
libertate, eo modo quo civem Romanum eum qui servus<br />
erat facta una vertigine. Nam dominus volens servum<br />
manumittere illum ad praetorem ducebat; petensque ut<br />
illum faceret liberum vertebat et circumagebat 82 eum in<br />
orbem; tunc a praetore virga tangebatur, quae dicitur<br />
"vindicta"; verba autem praetoris erant 83 : *facio te<br />
liberum, facio te civem Romanum+. Seneca in Epistolis<br />
: philosophiae (inquit Epicurus) servias oportet,<br />
ut tibi contingat vera libertas, non differtur in diem qui<br />
se illi subiecit et tradidit, statim circumagitur 84 , id est,<br />
vertitur ac liberatur. HIC DAMA EST, id est, hic quem<br />
dixi factum liberum, est Dama. Est autem "Dama" nomen<br />
servi ut Stichus, aut Davus, AGASO, id est, cuius<br />
industria non alia fuit quam "agere asinos"; nam id est<br />
"agaso"; NON TRESSIS, id est, qui non valet tres asses,<br />
77.- VAPPA, id est, insipiens et nullius cerebri;<br />
sumptum nomen a vino evanescente, LIPPVS,<br />
lippitudine oculorum deformis, aut ignarus, ut supra "hos pueris monitus patres infundere lippos"; ET<br />
MENDAX IN TENVI FARRAGINE, id est, etiam in<br />
minimis et parvis rebus mentiri solitus; nam farraginem<br />
pro materia accipit, quemadmodum Iuvenalis ,<br />
nostri farrago libelli.<br />
78.- VERTERIT HVNC DOMINVS,<br />
subintelligitur "si"; dixit enim supra "quibus una<br />
Quiritem/ vertigo facit"; ac si dicat, coram praetore<br />
circumactus 85 a domino libertatem acceperit,<br />
MOMENTO TEMPORIS, id est, subito, quod non potest<br />
fieri in vera libertate; quia nemo repente fit summus;<br />
sicut e diverso dixit Iuvenalis : nemo repente fuit<br />
turpissimus.<br />
78-79.- EXIT MARCVS DAMA, id est, non<br />
solum Dama, sed etiam cum praenomine, Marcus Dama,<br />
sumpto a patrono libertatis auctore. Cicero ad Atticum<br />
: De Eutichide (liberto) gratum qui 86 novo<br />
nomine Titus erit Caecilius ut ex me et te iunctus<br />
Dionysius Marcus Pomponius; alioqui 87 praenomina<br />
tantum ingenuis et<br />
(82) circumagebat: circuag- M.<br />
(83) erant: erat M.<br />
(84) circumagitur: circuagitur M S C.<br />
(85) circumactus: circuactus M S C.<br />
(86) qui: vetere praenomine addit Z.<br />
(87) alioqui: aliqui R.<br />
75-76.- HEV STERILES VERI (ay, estériles de lo<br />
verdadero), es decir, oh mortales desconocedores de la verdad,<br />
QVIBVS VNA VERTIGO FACIT QVIRITEM (para quienes<br />
un solo giro hace un quirite), es decir, que pensáis que uno<br />
adquiere la verdadera libertad del mismo modo que se convertía<br />
en ciudadano romano un esclavo con sólo darle una vuelta; pues<br />
el señor que quería manumitir a un esclavo lo llevaba a la<br />
presencia del pretor y pidiéndole que lo hiciera libre, le daba la<br />
vuelta y lo giraba en redondo; entonces era tocado por el pretor<br />
con una vara que se llama vindicta; las palabras del pretor eran:<br />
facio te liberum, facio te civem Romanum (te hago libre, te hago<br />
ciudadano romano). Séneca en las Epístolas ,<br />
philosophiae (inquit Epicurus) servias oportet, ut tibi<br />
contingat vera libertas non differtur in diem qui se illi subiecit<br />
et tradidit, statim circumagitur (dice Epicuro: *para que<br />
alcances la verdadera libertad conviene que te hagas esclavo de<br />
la filosofía+. No hace esperar de un día para otro a quien se<br />
sometió y entregó a ella; en seguida gira en redondo 25 ), es<br />
decir, se le da la vuelta y se le hace libre. HIC DAMA EST<br />
(aquí está Dama), es decir, éste de quien dije que había sido<br />
hecho libre, es Dama; y Dama es el nombre de un esclavo como<br />
Estico o Davo, AGASO (arriero), es decir, cuyo trabajo no fue<br />
otro que arrear asnos (agere asinos), pues eso es agaso, NON<br />
TRESSIS (no de tres ases), es decir, que no vale tres ases,<br />
77.- VAPPA (de mala calidad), es decir, necio y de<br />
nulo seso; nombre tomado del vino al que se le va la fuerza,<br />
LIPPVS (legañoso), feo por las legañas de los ojos, o ignorante,<br />
como antes : hos pueris monitus patres infundere lippos;<br />
ET MENDAX IN TENVI FARRAGINE (y mendaz en el<br />
tenue forraje), es decir, acostumbrado a mentir incluso en las<br />
cosas pequeñas e insignificantes; pues toma farrago en lugar de<br />
materia, como Juvenal : nostri farrago libelli (la<br />
materia de mi libro).<br />
78.- VERTERIT HVNC DOMINVS, se sobreentiende<br />
"si" (si su señor le diera la vuelta); en efecto, dijo antes <br />
quibus una Quiritem/ vertigo facit, como si dijera: habiéndole<br />
dado la vuelta en presencia del pretor, recibe la libertad de su<br />
señor, MOMENTO TEMPORIS (en un momento -de tiempo),<br />
es decir, súbitamente, lo cual no puede suceder en la libertad<br />
verdadera, porque nadie repentinamente se hace grande, como<br />
al revés dijo Juvenal : nemo repente fuit turpissimus<br />
(nadie llegó de repente a la suma degradación).<br />
78-79.- EXIT MARCVS DAMA (resulta Marco<br />
Dama), es decir, no sólo Dama, sino incluso Marco Dama, con<br />
un nombre tomado del patrono autor de su libertad. Cicerón,<br />
Cartas a Ático : De Eutichide (liberto) gratum qui<br />
novo nomine Titus erit Caecilius ut ex me et te iunctus<br />
Dionysius Marcus Pomponius (me agrada lo del liberto<br />
Eutíquides, quien con tu nuevo nomen será T. Cecilio, lo mismo<br />
que Dionisio,<br />
(25) TA.<br />
137