Jakintza-arloa: Historia Komunitate zientifiko euskalduna - Euskara

29
I. Gerraurreko euskarazko kulturgintza jasoa
auziok argitzea sortuko den Akademiaren ardura zela, eta euskara kontuetan haren
esanetara jarriko zela 48 .
Euskal Esnalea euskaltzaleen topagunea zen, euskararen aldeko erdaldun zein
euskaldunen batasunerako sortutako elkartea. Eta hain zuzen ere horregatik,
erakundearen hizkuntza ez zen euskara, kide guztiek ez baitzekiten. Zumarragako
bileraren gainean “X” letraren atzean ezkutatutako egileak honakoa zioen: “Bi itz gure
aldetik. Gure iritziz Euskal Esnalea-ko lagunak lenengo egin bear deguna da, alkarren
artean euskeraz mintzatu eta irakurgaitu. Alperrik izango da euskerazko liburuak
argitaratzea, alperrik izango da batzarretan bilduta euskeraren alde itzaldiak egitea” 49 .
Elkarteak 1908 urtetik kultur aldizkari elebidun bat argitaratu zuen (Euskal-
Esnalea) eta, besteak beste, euskarazko hitzaldi zikloak antolatu zituen 1918. urtetik
aurrera. Elkartea aldizkariarekin batera desagertu zen 1931. urtean.
Bestalde Euskal Esnalea euskaltzaleen topagunea bazen ere, euskaltzaleen
baitako polarizazioagatik, ez zituen guztiak biltzen. Une hartan Hegoaldean, sabindar
ideia politiko eta linguistikoek eraginda, sektore abertzale eta euskaltzale batek, batez
ere Bizkaikoak, oso jarrera gotorrak zituen hizkuntza kontuetan. Euskal Esnaleak,
garaiko euskaltzaleen arteko lehia gainditzea proposatu bazuen ere 50 , ez zuen guztiz
lortu. Salbuespen batzuk kenduta, Bizkaiko abertzaleek ez zuten elkartean parte hartu.
48 “Art. 1º Se constituye esta Sociedad con el exclusivo objeto de fomentar entre los vascos el amor al
Euskera, procurando que se conserve y difunda el uso de esta lengua y se depure, hasta donde sea posible,
de las formas incorrectas y de los vocablos extraños que actualmente la inficcionan. / En esta labor de
depuración la Sociedad se ajustará á las decisiones de la Academia de la lengua vascongada que ha de
fundarse, y en su defecto á la práctica de los escritores más clásicos y de los tratadistas mejor reputados. /
No cae dentro de la competencia de la Sociedad el planteamiento y resolución de problemas que la
lingüística vasca estudia por lo que en su propaganda de depuración del idioma, se limitará á preferencias
entre los hechos existentes, inspirándose siempre en un amplio criterio que mantega la apetecida armonía
entre los socios.” (Euskal Esnalearen estatutuen laburpena hemen argitaratu zen: “A los amantes del
euskera” Euskal-esnalea, 1 (1908), 4-5)
49 X. “Euskal Esnalea” RIEV, 1 (1907), 325.
50 “EUSKAL-ESNALEA euskaldunekiko auzitara ez dator. Ez gatoz nasketa billa, ez gatoz ukabilmakilka
iñori ekitera; ez gatoz euskaldun ari, edo euzkotar oni, eragozpen ta sarerik jartzera, ez gatoz au
t´ura maseatzeko asmotan. Jakina da Euzkadi-Euskalerriaren (bat eta beste berdin zaizkigu) aldeko
guziyok ez degula neurri batez neurtuko guziya” (ikus “¿Zertara?” Euskal-Esnalea, 1 (1908), 1-2).
Adibidea ez da doakoa, abertzaleak Aranaren Euzkadi hitzaren erabilera gartsuki defendatzen baitzuten
edonon eta edonoiz, eta Campion, Azkue eta beste euskaltzale batzuk Euskalerria hitzaren aldekoak
ziren.