Inhoud 65-78 HW Singor Africa Romana: een overzicht 79 ... - Tresoar

H.W. SINGOR
Africa Romana: een overzicht
De geschiedenis van Romeins Noord-Afrika begint formeel in 146 v.Chr. Toen
maakten de Romeinen een einde aan het bestaan van Carthago als zelfstandige
Punische (lees: Phoenicische) macht. Bij de aanblik van de brandende stad en
de stoeten van gevangenen zou de overwinnaar, Scipio Aemilianus, in tranen zijn uit-
gebarsten: niet uit medelijden met de Carthagers, maar om het lot dat in zijn stoïsche
wereldbeschouwing ook Rome zelf eens zou moeten treffen. Maar die ondergang lag
in 146 v.Chr. nog ver weg: pas in 439 n.Chr. zou Romeins Carthago opnieuw in andere
handen overgaan met de komst van de Vandalen. Een kleine eeuw later werd het
Romeinse, of liever: het Byzantijnse gezag er weer hersteld, om pas tegen het einde
van de 7de eeuw voorgoed plaats te maken voor de Arabische veroveraars en daarmee
voor een in vele opzichten andere wereld dan die van de klassieke oudheid.
Het Carthago dat in 146 v.Chr. ten onder ging was een welvarende en in belang-
rijke mate al gehelleniseerde stad zonder politieke macht, want sinds de capitulatie
van 201 v.Chr. volkomen in de schaduw van Rome. Gesticht rond 800 v.Chr. door
kolonisten uit Tyrus was Carthago in de 6de eeuw v.Chr. uitgegroeid. tot de belangrijk-
ste van een reeks Phoenicische vestigingen op de Noord-Afrikaanse kust en tot de
gevaarlijkste concurrent van de Griekse nederzettingen op Sicilië. In de 5de en 4de
eeuw ondernam het met enige regelmaat grootschalige campagnes tegen de Griekse
steden van het eiland, die steeds op het laatst stuk liepen op de Griekse tegenstand. In
dezelfde tijd veranderde Carthago zelf van een handelsnederzetting in een stad met
een belangrijk territorium en een aanzienlijke machtsuitbreiding op kosten van de
inheemse bevolking.
De verovering van de moederstad Tyrus door de Babylonische koning Nebukad-
nezar in 574 v.Chr. had een nieuwe stroom migranten naar Noord-Afrika gebracht en
de stoot gegeven tot de ontwikkeling van een rijke land- en tuinbouw in het ommeland
van Carthago, het huidige Noord-Tunesië. De lokale bevolking werd deels naar de
minder vruchtbare gebieden verdreven, deels tot een vorm van horige arbeid op de
Punische landgoederen gedwongen. Boomgaarden (olijven, vijgen, dadelpalmen,
granaatappelen) en de productie van wijn en honing naast de verbouw van graan ken-
merkten deze agrarische economie die tot de meest ontwikkelde van die tijd behoorde.
De schrijver Mago produceerde (in de 3de eeuw) een werk in 28 boeken over deze
gemengde landbouw dat later van grote invloed zou zijn op Griekse en Latijnse verhan-
delingen over de ideale organisatie van een groot landbouwbedrijf. Tegelijk ontplooide
de Carthaagse scheepvaart zich westwaarts over ongehoorde afstanden, op zoek naar
nieuwe markten en om Griekse concurrenten voor te zijn: Hanno ondernam ergens
in de 5de eeuw een verkenningstocht langs de kust van West-Afrika minstens tot
Guinee, een zekere Himilco bereikte in dezelfde tijd langs de kusten van Spanje en
Gallië het tinproducerende Cornwall. Tot het einde van de 3de eeuw v.Chr. wist
Carthago het uiterste westen van de Middellandse Zee rond de Straat van Gibraltar en
de Atlantische wateren voor mededingers praktisch gesloten te houden.
De val van Carthago
Kort voor 300 v.Chr. bereikte de strijd tussen Carthago en de Grieken van Sicilië een
dramatisch hoogtepunt onder Agathokles van Syracuse die met een expeditieleger van
310 tot 307 de omgeving van Carthago plunderde en de stad zelf bedreigde. Om het gevaar
af te wenden werden honderden kleine kinderen van Carthaagse notabelen in het