Inhoud 65-78 HW Singor Africa Romana: een overzicht 79 ... - Tresoar

gemaakt en deels aan rijke Romeinen in privé-eigendom verkocht, deels aan anderen in
pacht uitgegeven. Zij genoten de inkomsten van hun bezittingen in absentia en lieten
de bewerking van de gronden over aan onderpachters of aan rentmeesters die op hun
slaven toezicht hielden. Van een geregelde kolonisatie was in de eerste jaren nog geen
sprake. Maar in 122 v.Chr. stelde de volkstribuun Caius Gracchus voor om de stad
Carthago opnieuw te bevolken als Romeinse kolonie. De politieke crisis in Rome,
waarvan de tribuun zelf het volgende jaar het slachtoffer zou worden, verhinderde de
uitvoering van deze plannen, al lijkt het wel zeker dat Italische kolonisten, met name
Etruriërs, zich toch op verscheidene plaatsen in het ‘gepuniseerde’ en sedentaire gebied
tussen Utica en Hadrumetum gevestigd hebben. Een jaar of vijftien later kon Marius, de
populaire overwinnaar in de oorlog tegen Jugurtha, op vermoedelijk grote schaal veteranen
(waaronder ook Berberse Gaetuli die hem met hun ruiterij gediend hadden en als beloning
het burgerrecht ontvingen) in dezelfde agrarische zones als kolonisten vestigen. Er is geen
Noord-Afrikaanse stad met zekerheid als kolonie van Marius bekend, maar op verschillende
plaatsen werd nog in de keizertijd naar hem als ‘stichter’ of weldoener verwezen, terwijl het
cognomen Marius in Noord-Afrika wijd verbreid raakte. Deze door de Populares bedreven
vormen van kolonisatie verhinderden overigens niet dat grote stukken landbouwgrond hier
in handen bleven van Optimates-famllies in Rome, evenmin dat er in Noord-Afrika zelf
lokale elites opkwamen van kolonistenfamilies die zich door onderlinge huwelijken en
bondgenootschappen tot regionale netwerken vertakten die tot ver in de keizertijd in vele
steden de politieke suprematie zouden behouden.
De kolonisatie van Noord-Afrika vanuit Italië vanaf 146 v.Chr. was mede zo aan-
trekkelijk, omdat het gebied bij de val van Carthago tamelijk 'leeg' moet zijn geweest.
Duizenden inwoners van Carthago waren gedood of als slaven meegevoerd, enkele
duizenden moeten ook de wijk genomen hebben naar het binnenland, met name naar
het stadje Maktar. Voor het hele agrarische gebied van het huidige Noord-Tunesië
samen met een klein deel van Oost-Algerije mag men het inwonertal op minder dan
één miljoen schatten. Daar was zeker voor meer mensen plaats, terwijl de overgang
van nomadisme naar een sedentaire levenswijze bij de Numidiërs in de kuststrook
van ongeveer honderd kilometer breedte tussen de Middellandse Zee en het gebergte een
verdere uitbreiding van het landbouwgebied westwaarts beloofde. Het was Julius Caesar
die op grote schaal nieuwe immigranten in Noord-Afrika toeliet: veteranen, arme
burgers uit Italië, vrijgelatenen, ook geromaniseerde Puniërs en Libiërs of Berbers.
Het agrarische gebied, dicht bezet met een menigte aan dorpen en dorpjes (waarvan
er vele tot steden en stadjes zouden uitgroeien) werd vooral vanuit het ommeland van Ë
Carthago, dat in 46 v.Chr. officieel als Romeinse stad hersticht werd, naar het zuiden
uitgebreid tot ver in de dalen van het Auresgebergte. Numidië, waarvan de ruiterij de
partij van Pompeius gesteund had, verloor een groot deel van zijn gebied in het westen
aan Mauretanië, terwijl het oostelijk deel rond Utica tot een provincie Africa Nova
gevormd werd (in onderscheid tot het Africa Vetus rond de nieuwe provinciehoofdstad
Carthago). Onder Augustus werd het Romeinse element in de bevolking verder versterkt
door de vestiging van Italiërs (vaak veteranen) in Carthago en in Africa Nova, terwijl
de romanisering (en gedeeltelijke punisering) van de Berberbevolking aan de kust tot
Mauretanië in dezelfde tijd sterk op gang kwam.
Het was ook Augustus die de provincie-indeling herzag en Africa Nova en Africa
Vetus weer als één provincie Africa in het jaar 27 v.Chr. officieel aan de senaat 'terug-
gaf', een provincie die sindsdien door een proconsul vanuit Carthago (vandaar: Africa
Proconsularis) bestuurd zou worden. Eén legioen, legio III Augusta met haar auxilia,
moest voortaan de militaire bescherming van het gebied verzekeren. Het was het
enige legioen in de militaire organisatie van het beginnende keizerrijk dat niet direct