Inhoud 65-78 HW Singor Africa Romana: een overzicht 79 ... - Tresoar

van de opdrachtgever en hierbij zijn scènes uit het amfitheater en de circus populair.
De opdrachtgevers speelden ongetwijfeld een actieve rol bij de introductie van deze
nieuwe thema's, die vanaf eind 2de eeuw n.Chr. in privéhuizen voorkwamen. Het
duurde toen nog ruim honderd jaar voor deze scènes tot het standaardrepertoire
behoorden en ook in openbare gebouwen aangetroffen werden.
Amfitheaters
Amfitheaters waren er volop in Africa: er zijn er acht teruggevonden, van Algerije (3)
en Tunesië (3) tot ver in Libië (2). Rijke weldoeners financierden één of meer onder-
delen van de voorstellingen in deze amfitheaters en lieten zich daarop graag voor-
staan - ook in de vloer van hun eigen huis.
Zo’n weldoener, een zekere Magerius, is in woord en beeld te zien op een vloer
uit Smirat (Tunesië). Bijzonder is het perspectief want het imiteert de blikrichting van
de toeschouwers op de tribunes naar de uitgebeelde dieren en mensen; Magerius en
enkele anderen staan voor ons dus ‘op de kop’. Bij de vier panters en de vier
gladiatoren is hun naam vermeld (bijvoorbeeld 'Victor' en 'Bullarius') en rechtsboven
staat in feestelijke, sportieve kleding Magerius zelf. Links en rechts van een lange
centrale inscriptie zien we Diana, met zegetak, en Bacchus, met een offerschaaltje.
Tussen de twee registers van de centrale tekst staat een jonge priester die op een enorme
zilveren schaal vier zakken met geld draagt voor de vechters.
Een van de boeiendste scènes uit een amfitheater biedt wel een vloer uit een
villa in Zliten (Libië), waar we de onderdelen van de voorstelling in vier registers uit-
gebeeld zien. Bovenaan is de meest bijzondere scène te zien, namelijk de
muzikale omlijsting van de voorstelling, waarin drie mannen blaasinstrumenten
bespelen en een vrouw een orgeltje. In de tweede plaats zijn gladtatorengevechten uit-
gebeeld; in het derde register zien we links hoe twee veroordeelden door (vermoedelijk)
panters worden aangevallen. De rest van het derde register en het vierde laten gevechten
zien met en tussen wilde dieren.
Circusspelen
Immens populair waren in de late oudheid ook de circusspelen (paardenraces), niet het
minst vanwege de zware weddenschappen die erbij werden afgesloten. Traditioneel stre-
den wagens uit vier teams (factiones) om de eer: Blauwen, Groenen, Roden en Witten.
Ondanks de populariteit van de rensport komen circi veel minder voor dan amfitheaters.
Waar we de laatste in veel provinciesteden in het rijk aantreffen, vinden we renbanen uit-
sluitend in grote (rijks)hoofdsteden als Rome, Milaan, Constantinopel. Niet verwonder-
lijk dus dat in Africa slechts twee renbanen zijn teruggevonden, in de hoofdsteden
Carthago en Leptis Magna (Lybië). Mozaïekvloeren, bijvoorbeeld uit Carthago, laten
graag de winnende menner en zijn sponsor zien, al dan niet vergezeld van hun paarden.
Afsluiting
Op een aantal vloeren uit Africa komt een catalogus van allerlei wilde, exotische dieren
voor (struisvogels, beren, panters) en we zien jachtpartijen om de beesten voor de amfithe-
aters te vangen. Dit soort voorstellingen komen we vanaf de 2de eeuw n.Chr. ook op mo-
zaïekvloeren van villa's elders in het Romeinse rijk tegen, van Piazza Armerina (Sicilie) tot
Antiochië en van Mérida (Spanje) tot Nennig (bij Trier). Opdrachtgevers van dergelijke
vloeren wisten dat zij deel uitmaakten van de geromaniseerde rijke bovenlaag in het rijk.
In Africa was verder het bezit van stoeterijen voor het fokken van renpaarden
vaak een liefhebberij van die bovenlaag. In hun mozaïekopdrachten laten zij de grote
landgoederen waar zij deze hobbies uitleefden graag zien, evenals hun vrouw, elegant