Van de schaduw des doods tot een licht ten leven - CBS

Inleiding
Over de dood, toch de enige zekerheid in ieders leven, wil de sterveling zoveel
mogelijk weten. Vooral waaraan iemand is doodgegaan, onder welke al dan niet
barre omstandigheden, en hoe oud de overleden mocht worden, blijft boeien. Want
kennis over de oorzaken van de dood kan helpen bij het streven om zo oud mogelijk
te worden. Kennis wordt ook en vooral vergaard door vastlegging en observatie.
Toch duurde het nog tot het einde van de achttiende eeuw voordat men geboorte,
sterfte en doodsoorzaken min of meer systematisch ging vastleggen. In deze publicatie
wordt de methodische ontwikkeling geschetst van de landelijke doodsoorzakenstatistiek,
die begint in 1865 met de invoering van de geneeskundige wetten.
De nadruk ligt daarbij op de methode van waarneming en be- en verwerking, aanvankelijk
door de inspecteurs van het Geneeskundig Staatstoezicht, later, vanaf
1901, door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Deze methodiek heeft in de
loop der tijd nogal wat wijzingen gekend. De wijzigingen hebben onder meer
betrekking op de wettelijke regelingen, de gehanteerde definities, de gebruikte
doodsoorzakenformulieren, de toegepaste (internationale) classificaties en op de
geheimhouding van de verstrekte gegevens. Voor een juist begrip en goede interpretatie
van historische statistische gegevens over doodsoorzaken is kennis van
deze wijzigingen van belang. Op deze wijze kan deze studie een hulpmiddel zijn bij
onderzoek naar de ontwikkeling van doodsoorzaken in het algemeen of van bepaalde
doodsoorzaken in het bijzonder. In het eerste hoofdstuk wordt een korte schets
gegeven van de voorgeschiedenis van de sterfte- en doodsoorzakenstatistiek. Daarna
wordt in hoofdstuk 2 een overzicht gegeven van zowel de wet- en regelgeving die
het kader vormen van de landelijke doodsoorzakenstatistiek als van de doeleinden
die men voor ogen had met deze statistiek. In hoofdstuk 3 wordt aangegeven op
welke (doel)populatie de doodsoorzakenstatistiek betrekking heeft waarbij onderscheid
gemaakt wordt tussen de werkelijke en aanwezige bevolking. Verder wordt
ingegaan op enkele centrale begrippen zoals doodscriterium, doodsoorzaak en
natuurlijke dood, en de gebruikte (nationale en internationale) classificaties. Hoofdstuk
4 geeft een gedetailleerd overzicht van de organisatie rond de doodsoorzakenstatistiek,
de wijze van verzameling, de gebruikte formulieren en de be- en
verwerking van de doodsoorzaakgegevens. De nadruk ligt daarbij op de periode
van de verwerking van de gegevens door het CBS. Een afzonderlijk hoofdstuk (5) is
gewijd aan de levenloos aangegevenen die vanaf het begin een bijzondere positie in
de doodsoorzakenstatistiek hebben ingenomen. Hoofdstuk 6 handelt over de
geheimhouding bij de levering en bewerking van de doodsoorzaakgegevens. Tenslote
wordt de publicatie afgesloten met een overzicht van algemene en specifieke
publicaties en artikelen met statistische gegevens over sterfte naar doodsoorzaken.
Van de schaduw des doods tot een licht ten leven 7