Van de schaduw des doods tot een licht ten leven - CBS

doodsoorzaken bij doodgeborenen (in Nederland levenloos aangegevenen). Hoe
moeilijk het is om bij doodgeborenen of levenloos aangegevenen een doodsoorzaak
op te geven, blijkt uit het feit dat gedurende tientallen jaren bij ruim de doodsoorzaak
’onbekend’ was. Bij de uitgave van de publicatie ‘Doodgeboorte in Nederland,
1918–1965’ in 1968 wordt geconstateerd dat nog altijd van één op elke vier
doodgeborenen de oorzaak van de dood onbekend of niet duidelijk omschreven is
(CBS, 1968). En in 2003 wordt geschat dat ruwweg in de helft van de gevallen van
doodgeboorte de doodsoorzaak onbekend is of verbeterd zou kunnen worden wanneer
gebruik gemaakt zou worden van de uitkomsten van secties bij doodgeborenen
(Kardaun, 2003).
5.4 Invoering sterftetelkaarten vanaf 1903
Vanaf 1902 werden in de jaarcijfers ook de levenloos aangegevenen tot de werkelijke
bevolking van gemeenten gerekend, d.w.z. de gemeente waar de ouders (moeder)
werkelijk woonachtig (ingeschreven) zijn, ook wel de ‘de jure bevolking’ genoemd.
Uit een schrijven van de minister van Binnenlandse Zaken (18 nov. 1902), ter algemene
invoering van het systeem van sterfte-telkaarten blijkt dat er een aparte kaart
wordt ingevoerd per 1 januari 1903 voor levenloos aangegevenen met een vraag
naar de al dan niet levensvatbaarheid. Wel luidde het voorschrift vroeger (vanaf
1883) ook reeds, dat daarvan opgaaf gedaan moest worden in de kolom ‘aanmerkingen’
op de sterftestaten. Maar uit het verschil in frequentie van de vermeldingen
vanaf 1903 in vergelijking met voorgaande jaren, kan afgeleid worden dat hieraan
lang niet altijd gevolg werd gegeven in het verleden (CBS, 1905). Een andere wijziging
die plaatsvond, heeft betrekking op het vermelden van meerlinggeboorte,
zowel op de telkaart voor levenloos aangegevenen als levend geborenen. Hierdoor
kon vanaf 1903 ‘eene volledige statistiek der meerlinggeboorten bewerkt worden’.
De telkaart van de levenloos aangegevenen bevat sinds 1903 ondermeer het
geslacht, de wettigheid van de geborene, de levensvatbaarheid van de vrucht, de
oorzaak van de dood (volgens een aparte classificatie), aanwezigheid van verloskundige
hulp en het eventuele beroep van de vader.
Meer vragen op telkaart
Tot 1906 blijven de vragen bij aangifte van geboorten (levend of levenloos) beperkt
tot bijzonderheden over de geborene zelf (en daarnaast het beroep van de vader).
Op aandringen van de Directeur van het CBS en met instemming van de CCS, stemt
de Minister van Binnenlandse Zaken in met meer vragen op de telkaart voor de levend
en levenloos aangegevenen. Met ingang van 1 januari 1906 wordt een gewijzigde
telkaart voor levend en levenloos aangegevenen ingevoerd (Circulaire, 1905).
Op de telkaart voor een levenloos aangegeven kind wordt, naast de gegevens die
ook in 1903 op de kaart stonden, gevraagd of het de eerstgeborene was en naar de
woonplaats, geboorteplaats en -datum, kerkelijke gezindte en beroep van vader en
Van de schaduw des doods tot een licht ten leven 79