Net Werk voor de Geschiedenis van Hygiëne en Milieu, 1994-1996 ...

4
5
Het is dus noodzakelijk iets te weten
over het gebruik van stoff en en
produktiemethodes in de 19e eeuw.
Het belangrijkste onderzoek op dit
gebied, Bodemverontreiniging op
voormalige bedrijfsterreinen van
Jurgen Nieuwkoop, helpt een rangorde
van potentiële vervuiling op
stellen.
Gezien de omvang van de bestanden
per gemeente hebben we gekozen
voor het completeren van de
gegevens van de potentieel meest
vervuilende bedrijfsactiviteiten.
Om dit te kunnen doen worden
de bedrijfsactiviteiten van een SBIcode
voorzien. Per SBI-code wordt
aangegeven in welke mate er kans
is op potentiële bodemvervuiling.
Potentieel meer vervuilend waren
bijvoorbeeld vilthoedenmakers
en goud/zilversmeden, maar ook
bedrijfsactiviteiten waar metalen
werden gebruikt vallen hieronder.
Potentieel minder vervuilend waren
bijvoorbeeld bakkers en slagers.
In de praktijk blijkt, volgens onze
methode, ongeveer de helft van de
gevonden bedrijfsactiviteiten voor
verder historisch onderzoek in aanmerking
te komen. Dit houdt in
dat het huidige adres bij de gevonden
gegevens opgezocht wordt.
Het zoeken van het huidige adres
vereist in de meeste gevallen een
apart onderzoek. De in de bronnen
gevonden lokatiegegevens zijn oude
4/5
gegevens. Als het om adressen gaat
zijn dit meestal adressen volgens
een 19e eeuwse wijknummering.
Via vernummeringstabellen zijn
deze oude nummers te herleiden
naar de huidige straatgewijze nummering.
Als er geen vernummeringstabellen
zijn kan het kadaster
uitkomst bieden. Dit onderzoek is
echter zeer tijdrovend.
Het onderzoek in de stad Groningen
is zover gevorderd dat er een
bruikbaar bestand is ontstaan. Een
dergelijk bestand is niet statisch,
maar moet steeds aangevuld worden
met niet eerder bekende gegevens.
Eigenlijk zou nu op basis van
historische informatie een boormonster
genomen moeten worden
om te zien hoe het met de voorspellende
waarde van historisch
onderzoek ten aanzien bodemvervuiling
zit. Bodemonderzoek is
namelijk de enige echte controle op
de eff ectiviteit van het historisch
onderzoek.
Mij trof de tweedeling van milieueffecten
die in de tijd zelf bezwaren
oproepen, tegenover die eff ecten
die pas later aan het licht komen.
Van directe eff ecten kunje spreken
in geval van stank, rook, lawaai of
watervervuiling. Eff ecten die op de
langere termijn duidelijk worden
zijn bijvoorbeeld bodemvervuiling
of een eventueel optredend broeikaseff
ect.
46
572-573
contactblad van de
stichting net werk voor de
geschiedenis van hygiëne en milieu
redactie: myriam d a r u
webversie: jan van den n o o r t
5
6
Net Werk 46 - april 1995
Al snel na het oprichten van de eerste
aardappelmeel- en strokartonfabrieken
in Groningen, rond 1840,
kwamen er klachten over de slechte
waterkwaliteit. Tot in de jaren ’80
van deze eeuw bleef de waterkwaliteit
slecht. Dit uitte zich onder
meer in enorme schuimontwikkeling
op de kanalen in de Veenkoloniën
en grote stankoverlast. Ruim
130 jaar overlast derhalve. Van deze
vervuiling is nu weinig meer over,
de pleziervaart heeft bezit genomen
van de kanalen. Van huisschilders
had men vanzelfsprekend geen last.
Maar zelfs eeuwen later kan blijken
dat er bij het zelf maken van verf
bodemvervuiling is ontstaan. Deze
twee voorbeelden maken duidelijk
dat wat je ziet, hoort of ruikt niet
in alle gevallen maatgevend is. Dit
is misschien ook de verklaring voor
de late aandacht voor bodemvervuiling.
Ook historici hadden eerder aandacht
voor lucht- en watervervuiling,
dan voor bodemverontreiniging.
Dit werd veroorzaakt door
het gebrek aan aandacht voor de
bodem in de bronnen. Pas na
Lekkerkerk kwam er steeds meer
aandacht voor de bodemvervuiling.
Deze toegenomen belangstelling
van historici wordt gevoed door
concrete problemen van de overheid.
Het hieruit voortvloeiende
onderzoek is sterk verweven met
de actualiteit. Er laat zich dus een
discrepantie zien tussen de late
belangstelling voor onderzoek dat
voor ons direct van belang is en
onderzoek naar de leefomstandigheden
in het verleden.
Het materiaal dat tijdens dit onderzoek
verzameld is, kan op vele
manieren gebruikt worden. Het kan
als basis dienen voor milieuhistorische
studies. Bijvoorbeeld studies
per bedrijfstak. Ook kan er in veel
gevallen gedetailleerder dan voorheen
ingegaan worden op de economische
ontwikkeling van een plaats
of regio. Wellicht kan zelfs een
koppeling tot stand komen tussen
de historisch-economische ontwikkeling
en milieuvervuiling op korte
en lange termijn.
Geschiedenis en milieu of milieu
en geschiedenis, de combinatie van
deze twee komen we steeds vaker
tegen. De ene keer ligt de nadruk
op het historisch onderzoek, de
andere keer op de milieukundige
kant. Het is intussen duidelijk dat
historici een belangrijke bijdrage
kunnen leveren aan het opsporen
en opruimen van bodemvervuiling.
Het onderzoek in de provincie Groningen
is vergevorderd, maar nog
zeker niet afgerond. De resultaten
lijken veelbelovend. In een later
stadium kunnen we hier dieper op
ingaan.
Ger Blijham
5/6