Net Werk voor de Geschiedenis van Hygiëne en Milieu, 1994-1996 ...

ding van risico’s met geneeskunde
is de ontwikkeling van de medische
besliskunde. Deze maakt gebruik
van de faalbomen uit de economische
risico-analyse; ze worden
hier beslisbomen genoemd. Vanuit
een medische beslissing voor een
patiënt, met inachtneming van
geslacht, leeftijd, medische parameters,
e.d. tekent men de vertakkende
wegen die uiteindelijk op
velerlei manieren kunnen leiden
tot: geheel herstel, gedeeltelijk
herstel, nieuwe kwalen, overlijden.
Voor het invullen van de kansen op
de vertakkingspunten van de beslisboom
is de epidemiologie uiteraard
onontbeerlijk.
Het doorlopen van de diverse grillige
paden in de beslisboom is in feite
iets dat elke goede klinicus intuïtief
al deed. Maar met medeneming van
de kansdimensies uit de populatie
komt men tot schattingen van de
orde van grootte van mogelijke uitkomsten,
die soms verrassende inzichten
bieden. Het kan voorkomen
dat men de kans op twee mogelijke
afl open ongeveer gelijk achtte en tot
de conclusie komt dat gebeurtenis
A voor deze 85-jarige maar liefst 5
maal zo waarschijnlijk is als gebeurtenis
B.
Een speciale tak van geneeskunde
is gebaseerd op de kansen dat in
een populatie vermijdbare ziekten
en doodsoorzaken zullen voorkomen,
welke men kan beïnvloeden.
Deze preventieve geneeskunde
heeft vaccinaties aanbevolen en
beveiliging van snelwegen, bromfi
etshelmen en jodering van zout,
waterzuivering en fl uoridering van
drinkwater. Al geruime tijd richt
de preventie zich op opsporing van
‘predictors’ van latere ziekten: hoog
cholesterolgehalte —> hart- en
vaatziekten, onrustig uitstrijkje —
> cervix-carcinoom, e.d. Hiermee
is een gevaarlijk terrein betreden
dat onder andere beschreven kan
worden met termen als: medicalisering,
preventie-paradox en ‘Big
Brother’. Ik zal hier uitgebreid op
ingaan.
Net zoals deskundigen buiten de
geneeskunde, zijn medici niet alleen
geïnteresseerd in kansen op bepaalde
gebeurtenissen, maar ook in
de omvang van de gevolgen. Met als
premisse: een omvangrijke schade
bij een hele kleine kans is vergelijkbaar
met geringe schade bij een
aanmerkelijke kans. Kunnen echter
aandeelhouders en loterijdeelnemers
al of niet beslissen ergens in
te stappen, de patiënt heeft helaas
een onvrijwillig lijden te dragen.
Het valt niet mee om, afhankelijk
van emotionele inkleuring, intellect,
angst en levenslust van de patiënt,
tot een goede afweging van kansen
te komen en hem samen met de arts
een goede beslissing te laten nemen.
Vergelijking met andere wisselvalligheden
des levens kunnen dan nuttig
zijn. In feite heeft ieder in zijn
hoofd wel een soort risico-ladder;
41
492-493
contactblad van de
stichting net werk voor de
geschiedenis van hygiëne en milieu milieu
redactie: myriam d a r u
webversie: jan van den n o o r t
maar de sporten daarvan kunnen bij
verschillende mensen op verrassend
andere plaatsen zitten. Belangrijk bij
het objectiveren van dergelijke ladders
is het onderscheiden van individueel
risico en groepsrisico.
Tenslotte moet elke exercitie op het
terrein van beschrijving, modellering,
analyse en evaluatie van risico’s
uitmonden in een beleid. Hierbij
is meestal een goede kosten-batenanalyse,
of soms kosten-eff ectiviteits-analyse,
onontbeerlijk. Ik zal
vergelijkingen maken met dergelijke
afwegingen bij kerncentrales, rivierdijken
en medische problemen.
Grenzen in risico’s, een
analyse van normstelling
voor minerale vezels
drs. Roland Bal
Bij de beoordeling van gevaren die
verbonden zijn aan technologieën,
zoals bij de blootstelling aan chemische
stoff en, wordt vaak een
onderscheid gemaakt tussen risico
assessment en risico management.
Risico assessment staat hierbij voor
de wetenschappelijke beoordeling
van dit gevaar, terwijl risico management
uitspraken doet over de
beheersing ervan. In de presentatie
zal dit onderscheid zowel vanuit een
theoretische analyse als vanuit de
beschrijving van een casus ter discussie
worden gesteld.
In het theoretisch deel zal worden
ingegaan op een aantal aspecten van
recent werk in de wetenschapssociologie.
Hieruit komt naar voren dat de
grenzen tussen wetenschap enerzijds
en maatschappij of beleid anderzijds
uitermate problematisch zijn.
Deze problematiek speelt op drie niveaus
tegelijkertijd, namelijk bij de
vaststelling van valide kennis, op het
niveau van onderscheidingen tussen
wat als wetenschappelijk en wat
als maatschappelijk moet worden
aangemerkt en op het niveau van
het creëren van instituties die deze
te onderscheiden gebieden kunnen
vertegenwoordigen. Het maken van
deze afbakeningen kan dan gezien
worden als een strategie om de regulering
van gevaar te beïnvloeden.
Deze theoretische noties zullen worden
geïllustreerd aan de hand van
een analyse van het debat over een
grenswaarde voor Man-made Mineral
Fibres (MMMF), dat loopt vanaf
het begin van de jaren ‘70. Hierbij
zal vooral worden ingegaan op de
discussie zoals die in Nederland gevoerd
wordt. Op een aantal punten
zal hierbij ook gerefereerd worden
aan de internationale aspecten van
deze discussie, met name waar het het
wetenschappelijk onderzoek naar de
schadelijkheid van de vezels betreft.
MMMF is een verzamelnaam voor
verschillende vezelprodukten, waar-
3 Net Werk 41 - februari/maart 1994
3