Net Werk voor de Geschiedenis van Hygiëne en Milieu, 1994-1996 ...

9
10
reason, of true humanity and culture
(men = reason assumption)
2 the assumption of the superiority
of the sphere of reason,
humanity and culture to that of
nature (superiority of reason assumption)
3 the conception of the human
or cultural sphere in terms of a
set of dualistic assumptions opposing
it to nature (dualistic assumption).
Historische analyses
Historische analyses die rekening
houden met deze impliciete achtergronden
zijn schaars. Een van de
bekendste is Carolyn Merchant’s
‘Death of Nature’, maar stoelt
voornamelijk op ideëengeschiedenis.
Latere onderzoeken hebben een
meer empirische basis gezocht. De
mannelijke logica moet doorbroken
en daarvoor is het nodig de vanzelfsprekendheden
van alle vormen van
overheersing aan de kaak te stellen.
Dit is een van de doelstellingen
van de Gender-Environment and
Development studies. In haar literatuuronderzoek
over GED studies,
stelt Heleen van den Hombergh dat
veel verwarring is ontstaan doordat
schrijvers over ‘vrouwen en natuur’
vasthouden aan de identifi catie van
vrouw en natuur zonder daaraan
een historische en/of sociologische
analyse te verbinden. Dit leidt tot
een normatieve stellingname, met
vaak beweringen die een histori-
9/10
sche implicatie hebben maar deze
niet laten stoelen op historisch
feitenmateriaal. Wellicht kan dit
inzicht in de noodzaak van een
historisch perspectief ertoe leiden
dat er een nieuwe fase komt waarin
meer aandacht zal worden besteed
aan historisch onderzoek over de
relatie vrouw-milieu. Daarbij is het
de vraag of de populariteit van de
vrouw als cyborg. gepropageerd
door Donna Haraway (op 26-27
november 1994 gepresenteerd in de
Balie te Amsterdam) zal bijdragen
aan een nuchtere historische vraagstelling.
Gender-Development-
Environment
De Gender Environment Development
studies zijn een gevolg van
de veranderingen in de benadering
van vrouwen en ontwikkeling. Caroline
Moser (1989) onderscheidt
daarin vijf fases vanaf de jaren
vijftig (welfare, equity, anti-poverty,
effi ciency, empowerment),
uitgaande van de centrale discussie
thema’s. In een benadering waar de
vrouwen in ontwikkelingslanden
meer autonomie krijgen, doemt
de vraag op of de ecologische
doelstelingen uit het westen niet
aan de kant gezet zullen worden
als spookbeelden die de erfenis
zijn van koloniale overheersing.
De Franse zanger Jean Ferrat bezong
al jaren geleden de vrouw in
de woorden van de dichter Louis
44 Aragon
544-545
contactblad van de
stichting net werk voor de
geschiedenis van hygiëne en milieu
redactie: myriam d a r u
webversie: jan van den n o o r t
10
11
Net Werk 44 - september/oktober/november 1994
‘La Femme est l’avenir de
l’Homme’. In het Nederlands helaas
niet goed te vertalen, omdat
l’Homme tegelijk de Man en de
Mensheid betekent. De autonomie
van vrouwen hoort samen te gaan
met een herwonnen harmonie
met de omliggende natuur. Het is
een hoop (in de twee zinnen des
woords), maar in het westen zien
we dat de emancipatie van vrouwen
in het arbeidsproces gepaard
kan gaan met een beroep op meer
mobiliteit vertaald in auto-mobiliteit.
Waar toename van gemak
voorop staat heeft het milieu weinig
te winnen. Maar zo hoeft het
niet per defi nitie te zijn.
Zie onder andere (meer bibliografi -
sche gegevens in nummer 45)
Hombergh, H. van den Gender,
environment and development.
A guide to the literature,
(Utrecht: Van Arkel/International
Books, 1993), ISBN 90-6224-
992-2, 175 blz. ƒ 25.-.
Merchant, C. ‘Gender and environmental
history’, Th e Journal of
American History, jrg. 76 (1990)
4, pp. 1117 ff .
Plumwood, V. , Feminism and the
Mastery of Nature, (London:
Routledge, 1993), ISBN 0-515-
06810-X.
Tijdschrift voor
Geschiedenis
Th emanummer Milieugeschiedenis
Tijdschrift voor Geschiedenis, jrg.
107 (1994) 3
Het lange wachten op het milieugeschiedenisnummer
van het Tijdschrift
voor Geschiedenis is voorbij.
Het ligt er, tot en met de boekbesprekingen
gevuld met het thema.
De onderwerpen zijn voor een deel
al aan de orde gekomen tijdens
bijeenkomsten van Net Werk en/of
het Historisch Platform. Verschillende
periodes komen aan bod: de
oudheid, de tijd tussen de middeleeuwen
en de 18e eeuw is wat onderbelicht
en vooral als voorgeschiedenis
behandeld, de 19e eeuw krijgt
bij verscheidene auteurs aandacht,
de 20e eeuw staat in twee artikelen
centraal. Het euro-centrisme is in
drie bijdragen doorbroken, met
onderzoeken over Suriname (van
Stipriaan), Groenland (Hacquebord
en Leinenga) en Sumbawa (de
Jong Boers). Het tijdsperspectief is
divers: aan de ene extremiteit gaat
het om zeer langdurige processen,
aan de andere extremiteit om een
evenement (een eruptie) en de vaststelbare
en vermeende gevolgen.
Belangwekkend is de pluridisciplinariteit:
milieugeschiedenis wordt
hier bedreven door wetenschappers
afgestudeerd in diverse vakken zoals
10/11