Troost in Wanhoop - Provincie West-Vlaanderen

3 Zelfdoding
Iemand verliezen door zelfdoding is een erg ingrijpende verlieservaring, zeker voor jongeren. Rouwen na
zelfdoding is voor iedere jongere anders. Het is dan ook belangrijk een zo groot en breed mogelijke waaier
van informatie, activiteiten en steunpunten aan te bieden, zodat nabestaanden op gelijk welk moment van het
rouwproces de zorg kunnen vinden die ze nodig hebben. De dienst Slachtofferhulp (www.wvc.vlaanderen.be/
slachtofferhulp) kan hierbij een belangrijke steun betekenen, zowel voor de jongeren als de begeleiders.
Veel jongeren hebben nood aan informatie over zelfdoding: hoe vaak komt het voor, bij wie en waarom gebeurt
het. Ook willen ze weten of ze het hadden kunnen voorkomen, of ze hadden kunnen merken dat er iets aan de
hand was of dat anderen iets hadden kunnen doen. Ze hebben vragen over het rouwen na zelfdoding: is het
normaal wat ik voel en hoe reageren andere jongeren die dit hebben meegemaakt?
Onderstaande informatie kan de jongere en de begeleider helpen in het omgaan met zelfdoding.
Schok, ongeloof en schaamte
Het meemaken van een zelfdoding in de onmiddellijke omgeving is een schokkende verlieservaring. Deze schok
is nog groter wanneer men getuige is van de suïcide of men zelf het lichaam vindt. Het gewelddadige karakter
van de zelfdoding, waarbij men soms ernstig verminkte lichamen aantreft of moet identificeren, zorgt ervoor
dat deze beelden nadien kunnen herbeleefd worden. Dit kan resulteren in posttraumatische stressstoornissen.
De nabestaanden na een zelfdoding schamen zich vaak ten opzichte van de omgeving. Ze zijn bang voor
negatieve reacties. Daardoor wordt de oorzaak van het overlijden in het begin soms verhuld voor anderen.
Vragen
De nabestaanden zitten meestal met veel vragen en gaan op zoek naar de precieze manier en omstandigheden
waarin de suïcide heeft plaatsgevonden. Wie was erbij? Wat was de aanleiding? Wat is er precies gebeurd?
Hoe lang heeft het geduurd vooraleer hij gestorven is? Heeft hij veel geleden? Tal van vragen waar men een
antwoord probeert op te vinden, door vragen te stellen aan vrienden, leerkrachten, collega’s, politie, de huisarts
… Of soms ook door zelf op de plaats van de zelfdoding te gaan staan om te ervaren hoe het moet geweest zijn
voor de overledene. Men vraagt zich soms af of hij zich op het allerlaatste moment niet meer bedacht heeft.
Een allesoverheersende vraag is de waaromvraag. De zoektocht naar motieven en verklaringen om beter
de oorzaken en achtergrond van de zelfdoding te begrijpen kan intens zijn en lang aanslepen. Men hoopt
antwoorden te vinden op alle vragen door zoveel mogelijk informatie te verzamelen. Vanuit de waaromvraag
komt men soms ook bij zichzelf terecht. Nabestaanden maken zichzelf dan ook gemakkelijk verwijten en voelen
zich schuldig omdat ze de zelfdoding niet hebben kunnen voorkomen, te weinig gedaan hebben of iets hebben
gedaan wat de zelfdoding mee heeft veroorzaakt. Men kan zich ook verwijten niets te hebben gemerkt of de
signalen onvoldoende te hebben onderkend.
De afscheidsbrief is voor de nabestaanden van bijzondere emotionele waarde. Soms kan de afscheidsbrief de
nabestaanden troost of inzicht bieden, maar meestal is de brief geschreven met een enge blik, op het einde van
het suïcidale proces.
Opluchting
Voor sommige nabestaanden is de suïcide niet onverwacht. Het kan dan ook gebeuren dat men zich, naast
de andere gevoelens, ook opgelucht voelt. De dood betekent immers dat er een einde is gekomen aan het
psychisch lijden van de overledene maar ook aan de zorgen en angst van de naasten. Samenleven met iemand
die een psychiatrische problematiek heeft (bijvoorbeeld schizofrenie, herhaalde depressies met suïcidale
dreiging) is voor de omgeving immers een zware opgave.
Kwaadheid
Kwaadheid is een karakteristieke reactie bij rouwenden, zeker na zelfdoding. Er is kwaadheid naar zichzelf toe,
maar eveneens naar de overledene omwille van het verdriet en de eenzaamheid. Ook anderen in de omgeving
moeten het soms ontgelden: familie, begeleiders of hulpverleners… niemand heeft goed of goed genoeg
geholpen.
8 TROOST IN WANHOOP