Troost in Wanhoop - Provincie West-Vlaanderen

5 Helpen bij afscheid nemen en rouw: nu en later
De meeste rouwenden, ook jongeren, zijn zelf in staat om hun verdriet te verwerken. Maar het mogen terugvallen
op anderen blijft belangrijk. Jongeren moeten de ruimte en de kans krijgen om hun verdriet en verlies op hun
persoonlijke manier te uiten, te verwerken en een plaats te geven. Begeleiders zijn sleutelfiguren en kunnen,
als de jongere hen beleeft en kiest als vertrouwenspersoon, een betekenisvolle rol spelen.
Jongeren in verliessituaties helpen betekent hen uitleggen wat er gebeurt en hen opvangen in hun vragen,
gevoelens en reacties. Dit vraagt veel geduld en begrip. Belangrijk hierbij is een grote luisterbereidheid, er zijn
voor de jongere met een open hart, een rots in de branding zijn. Dit vraagt een engagement van de begeleiders.
Als men echt wil helpen bij verdriet mag men het verdriet niet wegduwen en doodzwijgen. Het verdriet en
verlies een plaats geven in het leven zou ook in de jeugdbeweging, de klas en de school moeten kunnen. De
school heeft als opdracht de jongeren voor te bereiden op het leven. Mits de dood onlosmakelijk bij het leven
hoort, maakt de school best ruimte voor verdriet en rouwen. Jongeren zitten immers met evenveel vragen over
de dood als over het leven.
Het is belangrijk dat begeleiders begrip en geduld opbrengen voor jongeren in rouw. Ze moeten uitingen van
verdriet leren onderkennen. Deze kunnen zich uiten onder de vorm van aandacht zoeken, opstandig gedrag,
gebrekkige concentratie, een algemene achteruitgang in de schoolprestaties, enzovoort. Er gaat zoveel energie
naar het rouwen dat er niet genoeg meer beschikbaar is voor productief gedrag. Als een jongere een duidelijke
achteruitgang vertoont in schoolse prestaties na de dood van een geliefde, is het belangrijk te onderkennen dat
deze lage prestatiecijfers een uitdrukkingsvorm kunnen zijn van het verdriet.
De school en de jeugdbeweging kunnen voor een jongere in rouw ook een plaats zijn waar hij even niet wil/moet
stil staan bij zijn verlies. Sommige jongeren willen hierop dan ook liefst niet worden aangesproken. Ze willen
zich net rustig kunnen concentreren in de lessen of zich eens goed kunnen uitleven in sport en spel. Hiervoor
ruimte en begrip krijgen is evenzeer helpend in het verwerkingsproces.
Jongeren voorbereiden op en ondersteunen bij verlies
Volgende leidraad kan helpen om jongeren voor te bereiden op een verwacht overlijden, bijvoorbeeld in een
palliatieve situatie. De handreikingen zijn goede wegwijzers in het ondersteunen van jongeren: vóór, tijdens en
na een overlijden (Fiddelaers-Jaspers, 2004).
• Informeren van de jongeren: vragen als leidraad:
◗ Wat moet de jongere weten? Welke informatie kan de jongere helpen om te leren leven met het verlies.
Geef de jongere uitleg bij gebeurtenissen waar volwassenen zelfs niet meer bij stil staan. Probeer in de
schoenen van de jongere te gaan staan en geef vanuit dit perspectief informatie.
◗ Wat kan de jongere weten? Verstandelijk kan een jongere hetzelfde begrijpen als volwassenen. Maar zijn
ervaring met de dood is meestal nog niet groot. Neem de jongere au sérieux en geef hem de informatie
die hij nodig heeft om de dingen te kunnen begrijpen en om te kunnen rouwen.
◗ Wat wil de jongere weten? Jongeren verschillen op het punt van wat ze willen weten. Laat hem vragen
stellen en probeer er zo open en eerlijk mogelijk op te antwoorden.
• Jongeren betrekken bij het proces, liefst al bij het begin van een terminale ziekte en telkens weer bij
kantelmomenten zoals bijvoorbeeld een ziekenhuisopname of beslissingen bij het levenseinde. Het betrekken
van jongeren kost extra tijd, maar is uitermate belangrijk. Jongeren kunnen in principe overal bij betrokken
worden, ook bij het nemen van beslissingen mits uitleg en voorbereiding. Het betrokken worden geeft
erkenning.
• Jongeren volgen in hun wensen en behoeften betreffende afscheid nemen. Jongeren informeren en bij de
zaken betrekken is noodzakelijk, maar niet elke jongere wil in dezelfde mate geïnformeerd en betrokken
worden. Soms bereikt de jongere zijn grens, wil hij bijvoorbeeld niet naar de afscheidsdienst of de overledene
niet gaan groeten. Het helpt dan niet om een jongere te dwingen of te bruuskeren. Vragen wat hen tegenhoudt
en meer uitleg geven, kan wel helpend zijn. Wanneer blijkt dat de drempel voor de jongere te hoog is, kan men
samen zoeken naar andere mogelijkheden.
10 TROOST IN WANHOOP