De onderwerping van Atjeh - Acehbooks.org

53
Handig maakte Toeankoe Haschim gebruik van de verkiezing van
Toeankoe Mohamad Daoed tot sultan, geleidelijk wist hij ons te overtuigen
van de vestiging van een centraal gezag te Kemala en dit
tegenover ons meer en meer te doen gelden, eerst toen wij bij de
optreding van den eersten civielen gouverneur een politiek van verzoening
en zoeken van toenadering invoerden, maar vooral later, toen
van ons het denkbeeld uitging van herstel van het sultanaat onder
den gekozen sultan Toeankoe Mohamad Daoed.
Wij gaven daardoor zelf te kennen, juist wat wij m. i. steeds met
de uiterste zorg hadden moeten vermijden, dat het Toeankoe Haschim
gelukt was een centraal gezag daar te stellen te Kemala en dit voor
ons een zeer gewichtige factor was; wij bewezen juist wat hij zoo
gaarne bewijzen wilde, dat het door de Atjehers gekozen hoofd van
den staat, voor ons het middelpunt vormde waarom alles draaide,
en Atjeh niet onderworpen kon heeten, zoolang Kemala het hoofd
niet in den schoot gelegd en onze souvereiniteit had erkend.
En toen nu eindelijk onze concentratie van Haschim's zijde op den
voet gevolgd werd door de meerderjarigverklaring en huldiging tot
sultan van Toeankoe Mohamad Daoed in de mesdjid Indrapoeri,
speelden wij hem geheel in de kaart, door kort daarop het voorname
middel, dat hem nog ontbrak tot het ontwikkelen van de macht van
den sultan, overvloed van geldmiddelen, te doen toevloeien door de
openstelling van het geheele kustgebied voor den algemeenen handel.
Ook onze politiek van non-interventie kwam Haschim ten goede.
Meesterlijk werd van een en ander partij getrokken, zendelingen
gingen het geheele land door om geld in te zamelen voor den heiligen
oorlog, die door de priesterschap alom gepredikt werd; evenals
enkele kleinmoedige Nederlanders noemden de Atjehers ons terugtrekken
in de linie de eerste etappe op onzen terugtocht uit het
land ; nu nog een korten tijd volgehouden en de Nederlanders zouden
in zee gedrongen zijn.
En tegen de aangroeiing van de macht der tegenpartij, tegen de
minachting in, die ons allengs van vele zijden getoond werd, bleven
wij maar cajoleeren, aan hoofden op Groot-Atjeh traktementen betalen
— als ik mij niet vergis een bedrag beloopende van f 8000
's maands — waarvan ook al een deel naar Kemala en de priesters
ging en eindelijk zetten wij de kroon op het werk van Haschim
door — zooals ik reeds aangaf — in een herstel van het sultanaat