TROEBELE TIJDEN EEN ANALYSE VAN DE RUSSISCHE MAFFIA ...

innenlandse politiek geheel naar haar hand zetten. 47
Voor elke beslissing moest betaald worden, voor levering van goederen moest betaald worden, ook al stond
alles vast in het Gosplan. Voor een fabriek was niets zo erg als het niet halen van het plan; de managers werden
in zo'n geval vaak ontslagen en de arbeiders werden in hun salaris gekort. De corruptie werkte daardoor twee
kanten op; om het Plan te halen betaalden de managers zonder morren aan de ambtenaren om voor een tijdige
levering van de grondstoffen te zorgen en de ar-beiders betaalden aan de managers om de kosten te vergoeden. 48
Bovenstaande was echter 'slechts' een vorm van corruptie, waarbij persoonlijk gewin geen reden hoefde te
zijn voor het betalen en ontvangen van steekpenningen, het was eigenlijk inherent aan het systeem. Bij omkoperij
was er wel sprake van persoonlijk belang of gewin. Dit waren de gevallen waarbij de burgers ambtenaren
omkochten om bepaalde doelstellingen te halen, bijvoorbeeld een nieuw appartement, een rijbewijs, een plaats op
de universiteit, enzovoort. Vooral de clandestiene privé-ondernemingen waren genoodzaakt om ambtenaren om
te kopen, voor grondstoffen, voor vervoer, bij ontdekking door de politie, enzovoort. 49 Hierover later meer.
Tot slot was er nog de verkoop van functies, wat een zeer normale praktijk was. In het begin van de jaren
'70 kostte een ministerschap tussen de 100.000 en 300.000 roebel, afhankelijk van het gewicht van zo'n
ministerspost. Dit was ontzettend veel geld, maar toch was er meer vraag dan aanbod, waardoor er vaak posten
per opbod werden verkocht. Bovendien als zo'n positie eenmaal veroverd was, kon de nieuwe minister op zijn beurt
allerlei andere banen verkopen, zodat hij al snel weer uit de kosten was. 50
De Russische onderzoeker Simis noemt een vijftal redenen, waarom hoge ambtenaren zich overgaven aan
corruptie. Ten eer-ste, en de belangrijkste, de al eerder genoemde reden, dat al hun privileges onderdeel waren van
hun functie. Bij het verlies van hun functie waren ze alles kwijt, vaak de volgende dag al. De tweede reden was:
het probleem van de erfenis. De baan alsook de privileges waren niet overdraagbaar op de vol-gende generatie. Er
moest dus op een andere manier gezorgd worden voor een soort levensverzekering. De derde reden die Simis noemt,
is de aloude reden van de hebzucht, de soms to-taal irrationele hebzucht. De vierde reden is puur psycholo-gisch.
De ambtenaar in kwestie had meestal al een hele loop-baan achter zich, waarbij hij in zijn lagere functies al
gewend was geraakt aan de dagelijkse routine van giften en steekpenningen. Wanneer hij na verloop van tijd zelf
de machtigste was geworden, vond hij steekpenningen de normaalste zaak van de wereld en in het geheel niet
crimineel. En de laatste reden die Simis noemt, is het gebrek aan angst om gepakt te worden. Niemand wilde of
durfde de Nomenklatura aan te pakken. 51 Dit kon niet zonder gevolgen blijven.
Professor Voslensky is zeer scherp in zijn oordeel over de Nomenklatura. Hij noemt haar een
uitbuitersklasse en beschul-digt haar van parasitair gedrag. In zijn boek geeft hij vier bestanddelen van de prijs die
de bevolking heeft moeten betalen voor de heerschappij van de Nomenklatura: het eerste deel is het catastrofale
verlies van mensenlevens. De Russische Professor I.A. Kurganov heeft berekend dat er tussen 1917 en 1959 zo'n
110 miljoen mensen verdwenen zijn door de terreur van de Nomenklatura. 52 Het tweede bestanddeel is de armoede
van de bevolking, als gevolg van de uitbuiting door de Nomenklatura. Zij heeft slechts aan haar eigen belang
gedacht en is daardoor niet in staat gebleken de economie uit te bouwen en in overeenstemming te brengen met de
wensen van de bevolking.
Het derde deel is de extreme groei van het verbruik door de Nomenklatura. Hier wordt niet alleen de
toegenomen hoeveelheid luxe-goederen en datcha's mee bedoeld, maar vooral de arbeidskrachten en materiaal, die
verspild werden om hun klassebelangen te dienen: de gigantische Oorlogs-, Politie- en ideologische machinerie.
Het vierde deel is de vernietiging van de vrijheid door de Nomenklatura, de onderdrukking van het eigen initiatief,
het verhinderen van normale intellectuele contacten binnen de sa-menleving en het buitenland. Al deze schijnbaar
47 Voslensky, Nomenklatura, 523.
48 Dit waren de zogenaamde tolkatsji. Zie Bezemer, Rusland, 359.
49 Smith, De Russen, 88-90.
50 Zie noot 12. David Remnick, Lenins Laatste Adem. De ondergang van het Sovjetrijk (Haarlem 1994) 187 en Simis, USSR, 54-56.
51 Simis, USSR, 50-52.
52 Dit getal van 110 miljoen is het aantal mensen dat ontbreekt volgens een berekening van de normale bevolkingsgroei. Bovendien
moet rekening gehouden worden met de Tweede Wereldoorlog.
16