TROEBELE TIJDEN EEN ANALYSE VAN DE RUSSISCHE MAFFIA ...

heilstaat een illusie was. 60 In het algemeen maakte de Sovjet-burger zich niet druk om deze houding, maar deed
hij dit wel, dan vergoelijkte hij zijn gedrag met opmerkingen als:" De staat mist zulke kleine dingen niet." "Als ik
het in de winkel kan krijgen, zou ik het niet van mijn werk stelen"; of "Er zijn veel dingen waar de staat niet voor
zorgt, dus moeten we er zelf maar voor zorgen." 61
Diefstal op grote schaal was veel ongewoner, omdat hiervoor behoorlijk wat ervaring en vernuft voor nodig
was. Uit een onderzoek uit 1971 naar zware gevallen bleek dat 14% van de fraudes langer dan vijf jaar duurde,
66% langer dan twee jaar en 90% langer dan een jaar. Deze cijfers bewezen de handigheid van de fraudeurs, maar
ook het gebrek aan supervisie en preventie. 62
In de kleinere zaken was de techniek minder ingewikkeld of zelfs primitief, maar ze gebeurden wel zo
veelvuldig, dat er een apart Departement voor de Strijd tegen het Plunderen van Socialistisch Bezit (de OBKhSS)
bestond. Door corruptie was dit departement overigens weinig succesvol. 63 Een andere typische soort van diefstal
was het stelen van staatseigendom, niet voor privé-gebruik, maar als een manier om het beroep op een normale
wijze te kunnen uitvoeren. Dit gold in het bijzonder voor diegenen, die niet genoeg grond-stoffen en reserveonderdelen
konden krijgen voor hun werk. Tractorchauffeurs en mecaniciens stalen reserve-onderdelen van elkaar;
laboranten stalen elkaars materialen, instrumenten en werktuigen. In de meeste gevallen deden ze dit niet omdat
ze de onderdelen direct nodig hadden, maar om er zeker van te zijn dat ze toekomstige reparaties konden uitvoeren.
De op-zichters waren weliswaar vrij streng waar het collegae betrof, maar als er gestolen werd uit een andere
werkplaats, was er niets aan de hand. Dit soort criminaliteit werd zelden ver-volgd. 64
B) De Zwarte Handel
Een belangrijke rol in de 'tweede economie' hadden de zwart-handelaren. Deze professionele handelaren kochten
hun goederen op plaatsen waar ze in overvloed waren, en verkochten die goederen weer op plekken waar ze schaars
waren. Waarbij ze natuurlijk winst maakten. In de Sovjet-Unie werd dit specu-latie genoemd, een criminele actie,
waarvoor zware straffen werden uitgedeeld. Maar zo lang er schaarste was, waren er ook handelaren. En iedere
Sovjet-burger deed zaken met ze. 65 Normaal gesproken hadden de handelaren een vrij stabiele groep van klanten,
waar ze over de vloer kwamen als een soort handelsreizigers. Zij wisten precies wat de wensen waren van hun
klanten en deden hun best om die te vervullen. Zij kwamen echter ook hun handel aanprijzen in ziekenhuizen,
universi-teiten, ministeries en zelfs in gerechtsgebouwen. Deze wijze van handel maakte deel uit van het leven in
de Sovjet-Unie, omdat het voorzag in de dagelijkse behoefte. Je kon het zo gek niet bedenken of er werd in
gehandeld. 66
Tegen het einde van de jaren '70 werd vooral veel gehandeld in goederen uit het Westen, zoals kleren,
muziek, radio's en dergelijke. Vooral de Amerikaanse jeans en rockmuziek werden veel gevraagd. Merken als
Levi's en Wranglers waren immens populair. Er werd in 1979 ongeveer 240 roebel voor betaald, bijna een dubbel
maandloon. Ondanks een campagne van de staat om dit fenomeen een halt toe te roepen, kwamen er steeds meer
jeans op de zwarte markten. Een groot aantal criminele organisaties was zich hier op gaan toeleggen. Veel van
zulke criminele groepen zetten een goed functionerend systeem op om deze jeans te smokkelen en om ze op de
markt te brengen. Vaak waren de leveranciers zeelieden uit de Sovjet-Unie, die op het bui-tenland voeren, of
60 Valery Chalidze, Criminal Russia. Essays on crime in the Soviet Union (New York 1977) 28.
61 Ibidem, 194.
62 Ibidem, 195.
63 Smith, Russen, 89 en 'UdSSR: Probleme "sozialer" Kriminalität', Osteuropa-Archiv 31 (1981) A 429- A 436.
64 Chalidze, Criminal Russia, 195.
65 Goldman, USSR in Crisis, 98.
66 Simis, USSR, 272-274.
18