TROEBELE TIJDEN EEN ANALYSE VAN DE RUSSISCHE MAFFIA ...

Gorbatsjov ging het gevecht aan met de gevestigde macht van de Nomenklatura. Het begon met de
zogenaamde 'Slachting van de Kaders'. Voor een nieuwe partijleider was het normaal de par-tijtop dusdanig te
veranderen, dat hij een loyaal team van 'eigen mensen' om zich heen kreeg om mee samen te werken. Dit proces
duurde in het verleden maximaal drie jaar. Gorbatsjov brak deze regel, hij hield niet op mensen te vervangen gedurende
zijn gehele regeerperiode. Voor de Nomenklatura bracht dit een enorme onzekerheid met zich mee; een
situatie, die eerder al tot de afzetting van Chroesjtsjov had geleid. 96 Vervolgens gebruikte hij de Glasnost om in
1987 de controle van de Communistische Partij op de economie af te breken, door de industriële departementen
op te heffen. Dit verzwakte de Partij aanzienlijk. Tot slot verminderde Gorbatsjov de macht van het Partij-apparaat.
Het Politbureau kwam steeds minder bijeen, daarmee verloren ook het Centraal Comité en het Partij-secretariaat
steeds meer invloed. Het doel hiervan was om de oude Nomenklatura te breken. De macht kwam te liggen bij de
Opperste Sovjet en de president (Gorbatsjov). De verkiezingen van 1989 betekende eigenlijk het einde van de
Nomenklatura. Niet het systeem van benoemingen, maar de ver-kiezingen brachten nieuwe spelers in de politieke
arena. 97
Niettemin lieten de leden Nomenklatura zich niet zo makke-lijk wegzetten. Zij pasten zich gedeeltelijk aan
en vonden hun weg in een nieuwe elite. Dit proces verliep langzaam en er waren drie stadia in te ontdekken. Het
eerste was in 1987 met het Komsomol-experiment om commerciële structuren op te zet-ten. Hierover later meer.
Op basis van dit succes werd de staat en Partij in de gelegenheid gesteld om 'private' onder-nemingen op te zetten.
Hiermee creëerde Gorbatsjov, bewust of onbewust, een soort vluchthavens voor de Nomenklatura. De oude garde
trok zich hierin terug en bereidde zich voor op de nieuwe structuren van een markteconomie. 98
Het tweede stadium was in 1989 met de eerste relatief democratische verkiezingen. Hiermee begon het echte
politieke leven in de Sovjet-Unie. De voorheen monolitische elite raakte verbrokkeld: er kwamen nieuwe gezichten
in de Opperste Sovjet, die voorheen ten dele ongewenst waren. Er gingen politieke groeperingen ontstaan, wat zelfs
resulteerde in oppositie te-gen de leiding. De eens zo gehoorzame elite was uiteengeslagen en niet langer te
controleren. 99
Tot slot kwam in 1990 de laatste fase met de creatie van een streke president. Het oude systeem was niet
meer. Gorba-tsjov was in een nieuwe politieke structuur gestapt en had daarmee de grondvesten van de
Nomenklatura onderuit gehaald. Bovendien verschoof een deel van de macht van het centrum naar de republieken,
die meer onafhankelijkheid gingen nastreven. Dit resulteerde niet alleen in het verder uiteenvallen van de elite, maar
uiteindelijk ook in het einde van de Sovjet-Unie. 100
Een deel van de Nomenklatura was met Gorbatsjov meegegaan naar de nieuwe structuur en vormde met
de nieuwkomers een politieke elite. Het andere deel van de Nomenklatura had zich echter teruggetrokken in de
commerciële 'vluchthavens' en vormde eveneens met nieuwkomers een economische elite, zoals verderop zal
blijken.
96 Helmut König, 'Ein Jahr Gorbatschow', OstEuropa 36 (1986) 838-839 en Olga V. Kryshtanovskaia, 'The New Russian Elite",
Sociological Research 34 (1995) 3, p. 24-25.
97 Kryshtanovskaia, 'Transformation', 10-11.
98 Kryshtanovskaia, 'The New Russian Elite', 25.
99 Kryshtanovskaia, 'The New Russian Elite', 25-26 en Bezemer, 'Het einde', 32-33.
100 Ibidem.
24