TROEBELE TIJDEN EEN ANALYSE VAN DE RUSSISCHE MAFFIA ...

A) Waar komt deze maffia vandaan?
De Russische criminaliteitscijfers zijn sinds Gorbatsjov verdubbeld tot 2.755.669 misdaden in 1995. De groei in
de periode 1976-1993 bedroeg 239%. Bij 1 op de 6 misdaden gaat het om moord, ontvoering, afpersing of
wapenhandel. Er zijn duizenden grote criminele organisaties actief, waarvan 155 zeer grote verbonden met tussen
de 500 en 2000 leden. Het totale aantal leden wordt geschat op 1,8 miljoen criminelen, die een jaaromzet halen
van 100 miljard dollar. Officieel heet het dat de 'criminele gemeenschap' 35.000 ondernemingen be-heerst,
waaronder 1500 staatsbedrijven, 4400 aandelenfondsen, 407 banken, 47 veilinghuizen en 697 warenmarkten.
Verder betaalt ongeveer 80% van alle ondernemers tussen de 10% en 20% van de omzet als 'beschermingsgelden'
aan de maffia. 168
Velen houden zich bezig met het verklaren van dit fenomeen, en er zijn dan ook vele interpretaties. De
privatiseringen van 1992 worden genoemd als cesuur, het 'einde' van het communisme in 1991, de 'privatisering'
in 1987 en de anti-alcoholcampag-ne van 1985. Maar, zoals uit dit onderzoek moge blijken, is bij elk van deze
gebeurtenissen een grote rol weggelegd voor de Nomenklatura. De meest logische cesuur is dus de criminali-sering
van de Nomenklatura tijdens Brezjnev. De oorzaken van de groei van de maffia zijn dan ook een optelsom. Te
beginnen met de corruptie en de criminalisering van de Nomenklatura, die er in de loop der jaren alleen maar
sterker op is geworden. Vervolgens de 'tweede economie', waarin velen een fortuin konden vergaren. Door de antialcoholcampagne
van 1985, waar het niveau van de winsten een plan hoger werd getild. Als vierde de
'privatisering' onder Gorbatsjov, waardoor een gigantische diefstal plaatsvond van de staat. De echte criminele
revolutie tot slot vond plaats na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, door de economische liberalisering, de
verzwakking van de staatsmacht en de tweede 'piratisering'. 169
Andere oorzaken zijn de toenemende armoede, meer dan 40% leeft onder het bestaansminimum, zodat
crimineel gedrag vaak uit een drang tot overleven ontstond. Verder zorgt de grote gevangenispopulatie van meer
dan 800.000 mensen als vanouds voor grote aantallen recidivisten. De terreur, de vernederin-gen, de martelingen,
de onderlinge afrekeningen en de crimine-le pikorde, maken van deze gevangenissen een broedplaats voor zeer
wrede criminelen, die nergens meer bang voor zijn. Tot slot is er nog het feit, dat het aantal wapens hand over hand
toeneemt. Ook hier is nauwelijks nog controle. De maffia is beter bewapend dan de politie, bovendien beschikt zij
over de modernste apparatuur, snelle auto's, enzovoort, terwijl het budget van de politie steeds verder omlaag
gaat. 170
Oplossingen voor deze problemen zijn er nauwelijks. De conclusie van de Russische sociologe
Kryshtanovskaia in haar onderzoek naar de maffia luidt:' De vooruitzichten zijn niet optimistisch. We hopen dat
de Russische samenleving wegen vindt om de zegevierende opmars van de maffia te stoppen.' 171 Toch zijn er een
tweetal mogelijke oplossingen. De eerste oplossing bestaat voornamelijk uit de hoop, dat naarmate de
markteconomie zich verder ontwikkelt, de maffia steeds minder kansen krijgt. Dit lijkt echter een langdurige
oplossing, ver-gelijkbaar met de 'Operatie Schone Handen' in Italië, die 50 jaar op zich liet wachten. Goldman stelt
voor dit proces te versnellen door een totale liberalisatie van de markt, geen enkele restrictie meer. Hierdoor wordt
de markteconomie dus-danig massaal, dat zij onmogelijk meer door de maffia gecon-troleerd kan worden,
vergelijkbaar met het einde van de Drooglegging in Amerika. 172
168 Does, 'Macht van de Mafia', 3; Oversloot, 'Rusland', 544; Goldman, 'Why is the Mafia', 42; Penny Morvant, 'War on organized Crime
and Corruption', Transition 1 (1995) 2, p.32; Ustina Markus e.a., 'In the Baltics and Western CIS, Soaring Crime Challenges revamped
Security Forces', Transition 2 (1996) 5, p.25; Hans Nijenhuis, 'Russische mafia rukt op naar centrum samenleving', NRC (18-5 1994) 1 en
5; en Jürgen Roth, Die Russen Mafia. Das gefährlichste Verbrechersyndikat der Welt (Hamburg 1996) 13 en 69-72.
169 Does, 'Macht van de Mafia', 3. Zie ook hoofdstuk 4.2.
170 Does, 'Macht van de Mafia', 7; Markus, 'Soaring Crime', 14-27; Laura Starink, 'Als alleen de wrok resteert', NRC (13-12-1996) 34; en
Olga V. Kryshtanovskaia, 'Illegal Structures in Russia', Sociological Research 35 (1996) 4, p.61.
171 Kryshtanovskaia, 'Illegal Structures', 79.
172 Goldman, 'Why is the Mafia', 44-45; Åslund, 'The Russian road', 316; en Marc Leijendekker, De Italiaanse Revolutie (Amsterdam
38