TROEBELE TIJDEN EEN ANALYSE VAN DE RUSSISCHE MAFFIA ...

zwarte markt verdiend hebben, wordt gebruikt om een legaal bedrijf op te zetten, waarmee ze zo snel mogelijk
miljonair willen worden. Zij opereren meestal in de handel, in de dienstensector of als tussenpersoon. Het gaat hun
niet zo zeer om professionaliteit als wel om het verdienen van geld en het uitbuiten van hun netwerken.
De tweede groep ondernemers komt uit de Nomenklatura en Komsomol. Zij zijn goed geschoolde jongeren
met uitstekende connecties. Hun kapitaal komt veelal van de Komsomol rekenin-gen en hun levensdoel is een hoge
managementfunctie met veel aanzien en een grote materiële welstand. De derde groep is de groep van de jonge
wetenschappers. Over het algemeen zijn zij afkomstig uit de intelligentsia en hechten zij veel waarde aan hun
professionalisme. Deze weten-schappelijke specialisten worden vaak door de omstandigheden gedwongen het
zakenleven in te gaan, terwijl dit eigenlijk de tweede keus is. Hun grootste probleem is dat ze niet erg gewild zijn.
De laatste groep bestaat uit kinderen van bedrijfsleiders uit het militair-industrieel complex. Deze groep
houdt zich bezig met productie en wordt gekarakteriseerd door sterke familiebanden. De kinderen volgen in veel
gevallen de ouders op. 138
Van deze vier groepen zijn de eerste twee de belangrijk-sten, terwijl de laatste drie laten zien dat ook in de
economische elite het Nomenklatura-gehalte zeer hoog is. Bovendien zijn de connecties met de politieke elite
steeds sterker aan het worden, waarvoor een drietal redenen zijn. De eerste is het feit dat de nieuwe miljonairs en
miljardairs niet geconfronteerd willen worden met nadelige wetgeving, dus proberen ze invloed op en controle over
het besluitvormingsproces te krijgen. Ten tweede worden ze geconfronteerd met buitenlandse concurrentie.
Beschermende maatregelen van de overheid kunnen deze concurrentie afzwakken of zelfs te niet doen. Tot slot de
belangrijkste reden het gebrek aan wetgeving in Rusland. Er zij geen commerciële structuren, waardoor privileges
zeer belangrijk zijn. Dergelijke privileges zijn alleen te verkrijgen door politieke connecties. 139
Op basis van deze onderzoeken kan geconcludeerd worden dat het verschil tussen de politieke en
economische elite slechts zeer gering is. Ze zijn sterk met elkaar verbonden, bovendien hebben ze in overgrote
meerderheid de zelfde achtergrond. Van Nieuwe Russen is nauwelijks sprake. De veranderingen van de afgelopen
jaren hebben hoofdzakelijk de oude Sovjetelite nieuwe mogelijkheden gegeven om status en privileges te verwerven.
De term Nieuwe Russen kan dan ook beter vervangen worden door de term neo-Nomenklatura.
4.2 De 'Gangster-economie'
De economische situatie in Rusland na de val van Gorbatsjov was deplorabel. Hervormingen waren half
doorgevoerd en eigen-lijk niemand wist waar hij aan toe was. De waanzin van deze periode wordt nog het best
weergegeven door de volgende 'grap': 'De verkeerssituatie in Moskou was onhoudbaar gewor-den: te veel
opstoppingen en veel te veel ongelukken. Er moest ingegrepen worden. De autoriteiten hadden gehoord dat het
Britse verkeer relatief veilig en efficiënt was. Ze besloten iemand naar Londen te sturen om te kijken wat de Britten
anders deden. Na drie maanden onderzoek kwam het antwoord: 'Ze rijden aan de linkerkant van de weg, terwijl wij
rechts rijden.' De beslissing was snel gevallen, in Rusland gaat iedereen vanaf 1 januari links rijden. Een storm van
protest daalde neer op de autoriteiten. Zo snel konden de meesten zich niet aanpassen. De autoriteiten, geschrokken
, besloten tot een compromis. Op 1 januari hoefden alleen de professionele autorijders, zoals taxichauffeurs en
vrachtwagenchauffeurs, links te gaan rijden. De rest van de autogebruikers kreeg nog wat extra tijd om zich aan
te passen en hoefde pas op 1 juli links te gaan rijden.' 140
A) Shock-therapie of 'Piratisering'
Jeltsin zag zich dus genoodzaakt een duidelijke keuze te maken. Aanvankelijk deed hij dit met de aanstelling van
de jonge econoom Jegor Gaidar als minister van Financiën en later als premier. Gaidar was een voorstander van
138 O.V. Perepelkin, 'The Russian Entrepeneur. Sketches for a social portrait', Sociological research 35 (1996) 1, p.78-79.
139 Kryshtanovskaia, 'The New Russian Elite', 27-28.
140 Marshall I. Goldman, Lost Opportunity. Why economic reforms in Russia have not worked (New York 1994) 10.
32