I Turkse migranten en sociale zekerheid - Vijfeeuwenmigratie.nl

Sociale zekerheid: overheids- en onderlinge voorzieningen ---------
uitkeringen en subsidies. Een aanzienlijk deel van het nationale produkt wordt zo
opnieuw verdeeld.
Er bestaan verschillende visies op het ontstaan van de verzorgingsstaat en op de
gevolgen ervan. In vrijwel alle beschouwingen - wetenschappelijke en niet-wetenschappelijke
- wordt echter een verband gelegd tussen het stelsel van overheidsvoorzieningen
en de verminderde bindingskracht van kleinere sociale verbanden.
Sommigen, zoals de Turk die hierboven werd aangehaald, menen dat het uitgebreide
overheidsstelsel een meer geïndividualiseerde samenleving in het leven heeft
geroepen. Anderen wijzen, om de noodzaak van het uitgebreide overheidsstelsel te
verklaren, op de verzwakking van verwantschapsbanden onder invloed van processen
van industrialisatie en verstedelijking.
In dergelijke beschouwingen wordt over het hoofd gezien dat kleinere sociale
verbanden nog altijd in belangrijke mate bijdragen aan de bestaanszekerheid van
individuen in de verzorgingsstaat. Naast de herverdeling die het overheidsstelsel op
nationale schaal bewerkstelligt, is vooral de herverdeling die binnen gezinnen en
families plaatsvindt nog van groot belang. De overheid heeft ook regels vastgesteld
voor deze onderlinge herverdeling. In het Burgerlijk Wetboek is bijvoorbeeld
de onderhoudsplicht tussen gezinsleden geregeld. In het dagelijks leven spelen deze
wettelijke bepalingen echter geen grote rol. Gezinnen en families zijn in staat om
hun eigen regels, normen of gewoonten voort te brengen. Deze eigen regels, en de
rechten en plichten die er uit voortvloeien voor de gezins- of familieleden, zijn lang
niet altijd juridisch afdwingbaar. Gezinnen en families beschikken echter over
andere middelen om naleving afte dwingen ofte bevorderen.
In het onderzoek waarvan in dit boek verslag wordt gedaan, is wel gelet op
vormen van herverdeling binnen kleinere sociale verbanden. Een centrale vraag in
dit onderzoek was hoe Turkse migranten hun rechten en plichten binnen kleinere
sociale eenheden combineren met hun nieuw verworven rechten en plichten in het
Nederlandse overheidsstelsel van sociale zekerheid.
2 Sociale zekerheid: overheids- en onderlinge voorzieningen
Het begrip sociale zekerheid is in dit onderzoek ruim opgevat. Gangbare deftnities
omvatten uitsluitend voorzieningen die door overheidsingrijpen tot stand komen of
in stand gehouden worden. In deze studie worden onder sociale zekerheid echter
ook onderlinge voorzieningen verstaan, dat wil zeggen, voorzieningen getroffen
binnen kleinere sociale verbanden, die zouden moeten voorkomen dat een van de
leden onder een bepaald bestaansniveau belandt. In feite gaat het niet om een
absoluut, maar om een gradueel verschil. De overheid is bij de ene categorie
voorzieningen sterker betrokken dan bij de andere. Verplichte werknemersverzekeringen,
bijvoorbeeld, zijn in dit onderzoek bij de overheidsvoorzieningen ingedeeld,
omdat ze bij wet geregeld zijn. Ze zouden echter ook tot de onderlinge
voorzieningen gerekend kunnen worden. Werknemers en werkgevers zijn immers
primair verantwoordelijk voor de uitvoering en ftnanciering van deze verzekeringen.
Aan de andere kant houdt de overheid zich ook niet geheel afzijdig bij
onderlinge voorzieningen, getuige onder meer de wettelijke onderhoudsplicht voor
gezinsleden.
2