I Turkse migranten en sociale zekerheid - Vijfeeuwenmigratie.nl

-------------------Turkse migranten in Nijmegen
bedrijf dat op grotere schaal in Turkije ging werven, was ASW, fabrikant van de
bekende Fasto-geisers.
De werving door ASW
ASW stond aan het begin van de jaren zestig voor een gigantisch project: de
ombouw van geisers op aardgas. ASW had daartoe al Italianen en Spanjaarden
aangetrokken, maar de ervaringen met deze arbeidskrachten waren niet zo goed.
Met name de Italianen wekten de indruk vooral voor het avontuur naar Nederland
te zijn gekomen. Onder hen waren bijvoorbeeld enkele badmeesters, die - zo vertelt
mij de vroegere personeelschef - bij de aanvang van het badseizoen in Italië van de
ene dag op de andere ASW in de steek lieten. In 1963 kwamen voor het bedrijf als
een geschenk uit de hemel enkele Turken aan de poort om werk vragen. Nadat de
eersten waren aangenomen, volgden er spoedig meer. Na verloop van tijd meldde
zich bijna dagelijks een groepje Turken bij het bedrijf, zodat de personeelschef kon
selecteren. De mannen werden telkens gebracht door een landgenoot die Nederlands
sprak. Alle betrokkenen waren tevreden - ASW niet het minst, want de Turkse
arbeidskrachten voldeden uitstekend. Nadat op deze wijze enkele tientallen Turken
te werk waren gesteld, kwam echter het hoofd van de vreemdelingendienst langs op
het bedrijf. De oud-personeelschef vertelt:
'Hij zei tegen mij: "U bent verkeerd bezig, weet u wel hoe die mannen hier
komen?" Ik antwoordde: ''Nee, maar dat kan mij ook niet zoveel schelen, de
hoofdzaak is dat het goede werkkrachten zijn." Daarop vertelde hij dat de
mannen waren geworven door de Belgische staatsmijnen, ze hadden daar een
contract. De Belgen hadden de zaak in Den Haag aangekaart, toen ze doorkregen
dat onder hun Turkse werknemers het verhaal de ronde deed dat er in
Nijmegen een bedrijf was dat beter werk te bieden had aan Turken. ,4
Het bedrijf zei toe geen Turken meer op deze wijze in dienst te zullen nemen, maar
bedong dat de mannen die al waren aangenomen mochten blijven. 5 De Turkse
bemiddeiaar - die zich waarschijnlijk door zijn landgenoten voor zijn diensten had
laten betalen - trad bij ASW in dienst als tolk. In 1964, kort nadat de Nederlandse
overheid een wervingsverdrag met Turkije had gesloten, reisde de personeelschef
naar Ankara om daar persoonlijk 25 arbeidskrachten te selecteren. Nog hetzelfde
jaar volgde een tweede groep van 25. In 1965 werd een derde groep van 25
geworven, ditmaal in Izmir, de geboorteplaats van de bedrijfstolk.
De eerste werving had nogal wat voeten in aarde. ASW had arbeidskrachten
nodig voor produktie- en montagewerk. Maar bij het arbeidsbureau in Ankara
werden de aspirant-arbeidsmigranten gewoonlijk vooral op fysieke kracht geselecteerd.
De personeelschef van ASW zag hoe een collega van een ander Nederlands
bedrijf in één oogopslag 25 mannen taxeerde. Hij wees er enkelen aan die een
zwak postuur hadden: zij vielen af, de overigen nam hij aan. Toen bleek dat de
ASW-chef een veel tijdrovender selectieprocedure volgde - hij voerde met iedere
aspirant-gastarbeider afzonderlijk een uitgebreid gesprek - wekte dat weerstanden
op bij het Turkse arbeidsbureau. Na een dag waren nog lang niet alle mannen die
naar het arbeidsbureau waren opgeroepen, aan de beurt gekomen. Sommigen waren
van heinde en verre naar de hoofdstad gekomen en moesten overnachten in een
45