I Turkse migranten en sociale zekerheid - Vijfeeuwenmigratie.nl

Arbeid-------------------------------------------------------
park. Het arbeidsbureau moest ook veel meer kandidaten oproepen dan gewoonlijk.
Het duurde een volle week voordat er 25 mannen door de selectie waren gekomen.
Welke selectiecriteria hanteerde de personeelschef? Deze vraag stelden ook de
gegadigden die op het arbeidsbureau waren verzameld elkaar telkens opnieuw. Een
man die destijds door ASW werd geworven, herinnert zich:
'Als er iemand naar buiten kwam die zei dat hij niet was aangenomen, begonnen
we ons af te vragen waarom niet. Sommigen waren bang dat ze met veel
kinderen niet geworven zouden worden. Dus waren er mannen met zes kinderen
die zeiden dat ze er maar twee hadden. Er zijn er zelfs naar de rechtbank gegaan
om hun kindertal te laten veranderen.'
Sommige mannen vertelden dat de Nederlandse chef een kraan bij zich had; wie
deze kraan snel uit elkaar halen en weer in elkaar zetten kon, zou een contract
aangeboden krijgen. Maar de hierboven geciteerde man werd aangenomen zonder
dat hij een kraan had gezien. Wellicht was dat omdat hij in Turkije als automonteur
had gewerkt. Volgens hem speelden andere criteria echter een zeker zo belangrijke
rol:
'Ik denk dat ze vooral ook op het uiterlijk afgingen - ik zag er netjes uit en zo.
En ik was jong en vrijgezel.'
De personeelschef zelf bevestigt deze indruk, wanneer ik hem vraag naar zijn
selectiecriteria:
'Als ik naar hun arbeidsverleden vroeg, zeiden ze allemaal in een metaalfabriek
te hebben gewerkt. Daarom had ik een stuk gereedschap bij me. Ik vroeg dan of
ze wisten wat het was - dat vertelden ze natuurlijk direct aan elkaar door - maar
ook om te laten zien hoe het werkte. Maar het belangrijkste criterium was
eigenlijk hun uitstraling. Het moesten geen mannen zijn met afgezakte schouders
en met een blik in hun ogen van 'neem mij alsjeblieft mee'. Op de tweede
plaats mochten het beslist geen analfabeten zijn. Verder heb ik sterk uitgekeken
naar vrijgezellen. Niet dat mannen met een gezin helemaal geen kans maakten,
maar ik vroeg dan wel hoe ze dachten een jaar weg te kunnen blijven. Ik vroeg
ook naar sociale omstandigheden, de situatie bij hen thuis, of hun vader werkte
bijvoorbeeld, eigenlijk net zoals je dat ook bij Nederlandse sollicitanten gewoon
was.'
In een vraaggesprek met een regionale krant, kort na de werving, betitelde de
personeelschef de Turkse werknemers als 'goede werkkrachten en bereidwillige
jongens' (De Gelderlander, 13 november 1964). Bijna dertig jaar later onderschrijft
hij zijn uitspraak van toen: mede dankzij deze Turken slaagde het ombouwproject
van ASW. Enkele andere Nijmeegse bedrijven gingen in navolging van ASW - er
was een kring van hoofden personeelszaken van industriële bedrijven die regelmatig
bijeenkwam - tot het werven van Turkse arbeidskrachten over. Controls, fabrikant
van regelapparatuur, zou uiteindelijk het grootste aantal Turken naar Nijmegen
halen. Daarnaast gingen in de omgeving van Nijmegen met name de baksteen- en
dakpannenindustrie en vleeswarenfabrieken tot werving in Turkije over.
46