I Turkse migranten en sociale zekerheid - Vijfeeuwenmigratie.nl

Arbeid-------------------------------------------------------
land was gewoon bekender. Ik had op school in ieder geval nog geleerd dat
Nederland bestond, maar er waren ook Turken die nog nooit van Nederland
hadden gehoord. '
De door de tolk genoemde bedrijven waren alle grote bedrijven. NIJMA fabriceerde
kunstvezels, Philips buizen en transistors, Splendor lampen, Controls regelapparatuur,
Smit transformatoren en ovens. Rond 1970 stonden de meeste van deze
bedrijven bij Nederlandse werkzoekenden waarschijnlijk al niet meer zo hoog
aangeschreven, wegens op handen zijnde inkrimpingen (NIJMA, ASW, Smit) en
sluitingen (Splendor). Nu zijn van deze bedrijven alleen Controls, Philips en Smit
nog over, in afgeslankte vorm.
Niet alleen bedrijven vonden het hoge verloop onder hun werknemers lastig. De
vreemdelingendienst van de Nijmeegse politie wees in het jaarverslag over 1963 op
het vele werk dat de arbeidsmigranten met zich mee brachten:
'De vreemde arbeiders zijn over het algemeen niet erg honkvast en wisselen
gemakkelijk van werkgever en pension en nemen het niet erg nauw met de
vreemdelingenvoorschriften. '
Twee jaar later maakte de dienst opgelucht melding van een gewijzigde situatie. In
de laatste maanden van 1965 bleek de vraag naar buitenlandse arbeid sterk te zijn
teruggelopen:
'Deze sterk verminderde plaatsingsmogelijkheid van buitenlandse arbeiders
heeft een gunstige invloed gehad op het verloop onder hen. Waren zij voorheen
geneigd om bij onenigheid e.d. direct ontslag te nemen, thans doen zij dit niet zo
gemakkelijk meer, omdat zij weten dat ander werk niet meer opgeschept ligt.'
De dienst kon toen nog niet bevroeden dat wéér twee jaar later een nieuwe periode
van werving zou aanvangen.
De jaren zeventig: toenemende werkloosheid en aanhoudende arbeidstekorten
Door de recessie in de tweede helft van de jaren zestig werden veel 'gastarbeiders'
gedwongen uit West-Europa te vertrekken. Bij aanhoudende werkloosheid verloren
ze niet alleen hun inkomsten, maar ook hun recht op verblijf. Er waren echter ook
werkloze migranten die - zonder geldige verblijfstitel - op zoek naar werk in
West-Europa bleven. Bij het aantrekken van de economie werden de werving en
toelating van buitenlandse arbeiders in de meeste gastlanden aan strengere regels
onderworpen. Na de oliecrisis van 1973 werd een wervingsstop afgekondigd. Door
deze maatregelen nam het aantal 'illegalen' nog toe. Juist ten gevolge van de nieuwe
neergang van de economie bestond er ook behoefte aan hun (goedkope) arbeidskracht.
Ook in Nijmegen en omstreken werden illegale buitenlanders te werk gesteld.
Voor een bedrijfstak als de baksteeoindustrie - die grotendeels gedoemd was te
verdwijnen - betekenden de illegale arbeidsmigranten uitstel van executie. De
steenfabrieken zagen hun officieel geworven buitenlandse arbeiders veelal snel naar
andere bedrijven overstappen. De opengevallen arbeidsplaatsen werden steeds meer
48