I Turkse migranten en sociale zekerheid - Vijfeeuwenmigratie.nl

11 Sociale zekerheid in Turkij e
1 Inleiding
In de bus van Ankara naar Yozgat raakte ik in de zomer van 1989 in gesprek met
twee jonge Turken, die rechten bleken te studeren in de hoofdstad. Beiden waren op
weg naar hun dorp, om de zomervakantie bij hun familie door te brengen. Toen ze
hoorden dat ik geïnteresseerd was in de verbreiding van sociale verzekeringen op
het platteland, zei de ene student niet te geloven dat er in zijn dorp - afgezien van
de onderwijzer - ook maar één inwoner verzekerd was. De andere merkte op dat
sinds enkele jaren ook boeren wettelijk verplicht zijn om zich te verzekeren. Hij
vertelde dat alle hoofden van huishoudens in zijn dorp een brief hadden ontvangen
waarin stond dat ze zich moesten laten inschrijven bij Bag-Kur, de sociale-verzekeringsinstantie
voor zelfstandigen. Zijn vader en enkele andere dorpelingen hadden
zich daarop laten inschrijven, maar geen van hen had ook al premie betaald. De
student legde uit waarom niet: 'De meeste mensen hebben geen vertrouwen in de
staat, enje moet wel vertrouwen hebben om 25 jaar lang premie te betalen.' Op mijn
vraag waarvan zijn vader dan dacht te leven wanneer hij niet meer in staat zou zijn
om te werken, was zijn antwoord: 'Onze traditie houdt in dat een zoon dan voor zijn
ouders zorgt. Daar vertrouwt mijn vader op.' Hij voegde daar meteen aan toe dat
hijzelf zich nog wel aan deze traditie gebonden voelde, maar dat dit lang niet meer
voor iedere zoon gold.
Bij mijn volgende bezoek aan Turkije, eenjaar later, hingen er in vele apotheken
affiches waarop stond dat de recepten voor verzekerden bij Bag-Kur niet meer
werden uitgevoerd. De apothekers vertrouwden er niet langer op dat deze in ernstige
financiële moeilijkheden verkerende instantie hun de kosten zou vergoeden.
In dezelfde jaren woedde er in Turkse politieke kringen een discussie, die in gang
was gezet door een müftü. Deze had verklaard dat mensen met een inkomen ter
hoogte van het minimumloon in aanmerking komen voorjitre enzekát (islamitische
aalmoezen). Daarmee zei de müftü in feite dat het minimumloon zoals dat ieder half
jaar opnieuw door de Minister van Arbeid wordt vastgesteld, onvoldoende is voor
het levensonderhoud. I Deze uitspraak kreeg vooral ook politieke betekenis doordat
Turkije juist in 1989 het Europees Sociaal Handvest ratificeerde. In dat handvest
verbinden staten zich onder meer tot de waarborging dat 'een ieder die geen
toereikende inkomsten heeft en niet in staat is zulke inkomsten door eigen inspanning
of met andere middelen te verwerven' voldoende bijstand verkrijgt? De müftü
vestigde er de aandacht op dat het in Turkije vooralsnog ontbreekt aan een acceptabele
minimumlevensstandaard - om maar niet te spreken van de waarborging van
een dergelijke standaard voor de gehele bevolking.
Beide verhalen illustreren de paradoxale ontwikkelingen - onder meer op het terrein
van de sociale zekerheid - die zich sinds het uitroepen van de republiek in 1923
in Turkije hebben voorgedaan. Enerzijds is de levensstandaard verhoogd en is een
18