Jaarboek natuurstudie 2000 (1.41 mb, .pdf) - Natuurpunt Velpe-Mene

Natuurreservaten Oost-Brabant • Jaarboek natuurstudie 2000
Voor de watersalamanders valt het op dat de verschillende soorten onderling specifieke eisen stellen
aan hun biotoop zowel aan hun voortplantingsgebied (water) als hun voedselgebied (land) of hun
overwinteringsgebied (water en land). Zo is de Kleine watersalamander tevreden met een kleine poel
in vlak, open cultuurland met een klei- of veenbodem. ’s Winters is hij vaak te vinden in een
bebouwde omgeving. Hij wordt in kelders van woningen aangetroffen. De Alpenwatersalamander is
minder kieskeurig wat zijn voortplantingsbiotoop betreft, maar hij stelt hogere eisen aan zijn
landbiotoop. Zijn poelen liggen meestal in de buurt van bossen, heggen of struwelen, die als
landbiotoop voor deze soort van groot belang zijn. De Kamsalamander verkiest een waterpartij die
permanent water houdt, vrij diep is, visvrij en die gedeeltelijk open water en gedeeltelijk een dichte
vegetatie bevat. Deze poelen liggen meestal in een kleinschalig landschap met een hoge diversiteit aan
biotooptypes. De Vinpootsalamander tenslotte, heeft zich als kleinste van de vier soorten aangepast
aan biotopen waarin de andere soorten niet of bijna niet aangetroffen worden. Hij wordt gevonden in
zure (lage pH) poelen in heidegebieden, in zandgroeven en in grotere visrijke waterpartijen. Hij mijdt
cultuurlandschap en wordt vooral gevonden in of nabij grote boscomplexen en hellingbossen in
heuvelachtige gebieden.
Als we deze inventarisatiegegevens op de kaart van Oost-Brabant bekijken, kunnen we stellen dat de
verspreiding van de Kleine watersalamander zich vooral in de noordelijke helft situeert (laagland),
terwijl de Vinpootsalamander meer voorkomt in het zuidelijk gedeelte (heuvelland). De
Alpenwatersalamander leeft meer in het centraal en oostelijk gedeelte, nabij de boscomplexen. Van de
Kamsalamander werden er maar weinig waarnemingen gedaan. Uit oude inventarisatiegegevens blijkt
nochtans dat de soort toen in de meeste rivier- en beekvalleien van Oost-Brabant voorkwam. Als we de
inventarisatiegegevens van Triturus bekijken, zien we, van west naar oost, een geïsoleerde vindplaats
in Herent, de Demerbroeken, Zoutleeuw en de Getevallei als huidig verspreidingsgebied. Nu moeten
deze gegevens enigszins genuanceerd worden omdat de onderzochte waterpartijen ongeveer 1/10
uitmaken van het totaal aan waterpartijen dat Oost-Brabant rijk is.
Bedreigingen van de Kamsalamander
Hoe komt het dat het zo slecht gaat met de Kamsalamander in Oost-Brabant?
1 Biotoopverlies
Door biotoopverlies worden populaties rechtstreeks in hun voortbestaan bedreigd. Het vroeger rijk
geschakeerde kleinschalige cultuurlandschap is door ruilverkavelingen en landinrichtingen veel
minder geschikt geworden voor amfibieën. Veel poelen en andere kleine landschapselementen zijn
verdwenen. Waterbeheersingswerken hebben op grote schaal geleid tot het kanaliseren van rivieren en
beken en het verdwijnen van de begeleidende moerassen en meanders. Tot overmaat van ramp werden
de overblijvende meanders vaak omgevormd tot visvijvers. Het voorkomen van vissen in een
voortplantingspoel van Kamsalamanders is heel nadelig voor de populatie.
2. Versnippering
Vele grote aaneengesloten natuurgebieden zijn in de loop der tijd kleiner geworden en van elkaar
geïsoleerd geraakt. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn: wegenaanleg, bebouwing, de intensieve
landbouwmethodes en het verdwijnen van lijnvormige landschapselementen. Hierdoor geraken de
verschillende populaties Kamsalamanders van elkaar geïsoleerd zodat er vrijwel geen uitwisseling van
individuen tussen de populaties meer mogelijk is en de kans op uitsterven van populaties extra groot
wordt. In droge zomers kunnen poelen soms volledig droogvallen, waarbij de dieren geen goede
uitwijkmogelijkheden krijgen en herbevolking vanuit andere populaties evenmin mogelijk is.
Genetische isolatie leidt bovendien tot inteelt waardoor populaties zich onder veranderende
omstandigheden minder goed kunnen aanpassen. In het kader van versnippering dient ook gewezen te
worden op het belang van het dicht bij elkaar voorkomen van zowel water- als landbiotoop. Door het
ontstaan van barrières tussen deze twee biotopen zijn veel leefgebieden ongeschikt geworden.
Amfibieën in het algemeen zijn zeer gevoelig voor versnippering van hun leefgebied.
• 17 •