Jaarboek natuurstudie 2000 (1.41 mb, .pdf) - Natuurpunt Velpe-Mene

Natuurreservaten Oost-Brabant • Jaarboek natuurstudie 2000
De Waterspitsmuis houdt van een zeldzame biotoop
Inderdaad, deze spitsmuis leeft aan de oevers van propere poelen of helder klaterende beekjes met een
laag nutriëntengehalte. Dat is de reden waarom ze zeldzaam is in Vlaanderen, waar eutrofiëring van
waterlopen en plassen immers een algemeen verschijnsel is. Een laag nutriëntengehalte hangt samen
met de aanwezigheid van een rijke watervegetatie. Een Waterspitsmuis houdt van ruig begroeide
oevers en bodembedekkende vegetatie in de buurt van haar watergebied. Daarom vormen waters met
een laag nutriëntengehalte het geliefkoosde plekje van de Waterspitsmuis. Het behoeft dan ook geen
uitleg dat de kanalisatie van beken mee instaat voor de bedreiging van deze soort. In verborgen holtes
en zelfgegraven gangen langs de oever maken ze een bolvormig nest van gras, wortels en mos. Soms
worden ook gangen van andere kleine zoogdieren gebruikt.
Voedsel
De waterspitsmuis is een excellente zwemmer en kan tot twintig seconden onder water blijven. Onder
water zoeken ze, wroetend met hun voorpootjes, naar ongewervelden zoals insecten, slakken, wormen
en ook wel jonge gewervelden zoals amfibieën, vissen, … en hun eieren. Hun jachtterrein blijft niet
beperkt tot het water, maar houdt eveneens het omringende land in. Opdat ze hun prooi beter de baas
zouden kunnen, bevat hun speeksel een verlammende stof. Hun vangst verorberen ze ook steeds op het
droge en die bedraagt dagelijks minstens hun eigen lichaamsgewicht (9-25 g).
Voortplanting
Hun levenswijze is solitair, de voortplantingsperiode van mei tot september uitgezonderd. Tijdens die
periode brengen zij twee tot drie keer drie tot acht jongen ter wereld, waarbij de jongen van de eerste
worp datzelfde jaar nog geslachtsrijp zijn. Hun maximumleeftijd bedraagt negentien maanden.
Aangezien ze redelijk opmerkzaam zijn voor veranderingen in hun gebied zijn ze vrij moeilijk te
vangen in trip-traps. Dit zijn inloopvallen die de zoogdieronderzoeker gebruikt. In braakballen van
Ransuil en vooral Kerkuil komen spitsmuizen regelmatig voor. Als je geluk hebt, kan je ze ook al
zwemmend of trippelend langs de oever waarnemen.
Muizeninventarisatie in Papenbroek te Bekkevoort
Een bezoek aan het kleine natuurreservaat maakte duidelijk dat dit gebiedje een aantal interessante
zoogdieren herbergt: Eikelmuis, Bunzing, Steenmarter en uiteraard Waterspitsmuis.
Nagaan of de Waterspitsmuis, die volgens de annalen in het Papenbroek voorkwam, daar nog altijd
aanwezig was, was een ideale beweegreden voor JNM Hageland-Zuiderkempen om er een kampje in
te richten en wat meer te weten te komen over het leven in het reservaat.
De inventarisatie bestond uit het plaatsen van een veertigtal trip-trap vallen, verspreid over het
reservaat en de aangrenzende boerderij. Het betrof de klassieke, plastieken trip-traps zonder
omgebouwd achterstuk. De omgebouwde versies met houten achterstuk zijn beter voor de muizen en
leveren dus een verhoogd vangresultaat. Onze afdeling beschikt jammer genoeg niet over deze vallen.
De controle van de vallen vond elke drie uur plaats, tenzij de weergoden ons slecht gezind waren.
Natte vallen zijn immers ongezond voor de muizen, die dan al snel onderkoeld raken en gemakkelijker
sterven door stress. Bovendien klappen de vallen bij nat weer gewoon niet meer dicht. Er werd alleen
’s nachts gevangen omdat muizen vooral dan actief zijn. Overdag werden de vallen omgedraaid zodat
ze buiten werking waren gesteld, maar toch nog toegankelijk voor de muizen, die er het lokaas komen
weghalen. Dit werd gedaan om bij het aanvangen van de nachtelijke vangst een idee te hebben van de
plaatsen met een hoge vangstkans. Als aas werd een mengeling van havermout, pindakaas en stukjes
fruit of vis gebruikt.
• 59 •