Revitalisatie van rietoevers in het Zuidlaardermeer Perspectieven ...

6 A&W rapport 1576 Revitalisatie van rietoevers in het Zuidlaardermeer
2.2 Terreinkeus in Nederland
Op basis van onderzoek naar de terreinkeus in een steekproef aan moerasgebieden in Nederland is
onderzocht welke terreinkenmerken de aanwezigheid van Roerdompterritoria bepalen (van der Hut 2001).
De Roerdomp blijkt een vogel van halfopen moerasgebieden met in water staande, opgaande overjarige
moerasvegetaties (doorgaans riet), afgewisseld door min of meer kleinschalig oppervlaktewater en/of
extensief beheerde graslanden. Essentiële kenmerken hierbij zijn de schaal van en het waterpeil in
moerasvegetaties, de lengte van randen van moerasvegetatie (Riet, lisdodde, Mattenbies, Pitrus e.d.)
langs oppervlaktewater en de lengte van randen van nat tot vochtig riet langs extensief beheerd vochtig of
ruig grasland of hooiland (tabel 2.1). De nesthabitat bestaat uit overjarig, in water staande, goed
ontwikkelde riet- of grote lisdoddenvegetaties met voldoende schaal. De optimale waterdiepte op
broedlocaties in Nederland lijkt ca. 30 cm (Oostvaardersplassen; Beemster et al. 2002). Roerdompen
vestigen zich in rietopstanden van minimaal 3-4 jaar oud. Roerdompen foerageren in of langs rietzomen
op vis (in min of meer open waterriet langs open water), op amfibieën (waterriet langs geïsoleerde sloten
of poelen) en kleine zoogdieren (extensief grasland en hooiland langs rietzomen).
De terreinkenmerken, die verklaren of een Roerdomp voorkomt binnen deelgebieden (vakken) met een
oppervlakte van 16 ha, zijn verwerkt in een habitatmodel. Cruciale kenmerken zijn de oppervlakte van
overjarig riet in water, de breedte of schaal van rietvegetaties en de randlengte van moerasvegetaties
langs beschut open water of grasland. Uit een analyse op gebiedsniveau rolde als vuistregel dat
gemiddeld 1,1 km randlengte aan geschikte foerageerzone nodig is voor een roerdomppaar.
Tabel 2.1 - Habitatmodel Roerdomp. Overzicht van kritische kenmerken die de aanwezigheid verklaren in vakken van
400 x 400 m, met drempelwaarden (minimumwaarden) en mediane waarden. Bron: van der Hut 2001.
terreinkenmerk drempelwaarde mediaan
breedte opgaand moeras 6,4-12.5 m 26-50 m
oppervlak nat moeras 0,125 - 0,25 ha 1-2 ha
oppervlak laag moeras (onderlaag) 40-78 m² 0,5 – 1ha
oppervlak oud opgaand moeras 0,125 - 0,25 ha 1-2 ha
randlengte moeras 400-800 m 1,6 – 3,2 km
randlengte beschutte moerasoever +
riet/grasrand
200-400 m 0,8 – 1,6 km
oppervlakte oppervlaktewater 0,25 – 0,5 ha 1-2 ha
De ecologische interpretatie van dit habitatmodel richt zich op eisen aan broedplaatsen en
foerageergebieden. Nesten zijn in de onderzochte gebieden gelokaliseerd in opgaande moerasvegetaties.
In de meeste gevallen betreft het Riet, in sommige gevallen Grote lisdodde, met een onderlaag van oude
gebroken stengels, in ondiep water. In veenweidemoerassen broeden Roerdompen in relatief kleine
rietpercelen en bescheiden rietkragen met een breedte van minimaal 6-10 meter. De beperkte
bereikbaarheid voor grondpredatoren in deze zeer waterrijke gebieden maakt dit waarschijnlijk mogelijk.
Indien de toegankelijkheid voor predatoren groter is, zou de drempelwaarde hoger kunnen zijn. De
onderlaag is van belang als fundament voor het nest. Deze laag kan bestaan uit ondergroei in de vorm
van grote zeggen, varens of andere lage moerasplanten zoals Pitrus, Gele lis of Liesgras, die een dichte
laag, horst of bult vormen. Het lijkt erop dat een geringe bedekking al voldoende is (40-78 m²). Blijkbaar
zijn enkele zeggenbulten of riet- en lisdoddenhorsten voldoende.
Roerdompen zijn in de onderzoeksgebieden foeragerend waargenomen in beschutte rietkragen, waarbij
de Roerdomp in de zone met min of meer open oeverriet van stengel naar stengel klautert en in het