16 A&W rapport 1576 <strong>Revitalisatie</strong> <strong>van</strong> <strong>rietoevers</strong> <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>Zuidlaardermeer</strong> Figuur 3.2 – Bodemkaart <strong>van</strong> de directe omgev<strong>in</strong>g <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>Zuidlaardermeer</strong>.
A&W rapport 1576 <strong>Revitalisatie</strong> <strong>van</strong> <strong>rietoevers</strong> <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>Zuidlaardermeer</strong> 17 B<strong>in</strong>nen de oeverlanden <strong>van</strong> <strong>het</strong> meer is aanzienlijke variatie <strong>in</strong> hoogteligg<strong>in</strong>g aanwezig (figuur 3.3). De spoelzone heeft zich tot een oeverwal ontwikkeld met een hoogteligg<strong>in</strong>g <strong>van</strong> 1,5-1,75 m + NAP. De droge rietzones en ruigten daarachter liggen op 0,75-1,5 m + NAP, de lagere delen, die vaak <strong>in</strong> maaibeheer zijn gebomen, op 25-75 cm + NAP. De laagste gronden liggen hier beneden boezempeil (57 cm + NAP). Aan de oostelijke zijde is een geleidelijk verlopend oeverprofiel aanwezig <strong>in</strong> de waterrietzone, aan de westzijde een duidelijke steilrand <strong>van</strong> enkel decimeters, die een harde scheid<strong>in</strong>g tussen waterrietzone en droge, ruige zone veroorzaakt. Ter hoogte <strong>van</strong> De Groeve mondt de Hunze uit <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>Zuidlaardermeer</strong>. Noordelijk <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>Zuidlaardermeer</strong> stroomt de Hunze verder als Drents Diep. Rond <strong>het</strong> <strong>Zuidlaardermeer</strong> liggen polders die via verschillende gemalen afwateren op de boezem. In de praktijk betekent dit dat de waterstanden fluctueren b<strong>in</strong>nen een bandbreedte <strong>van</strong> 10 cm rondom <strong>het</strong> zomer/w<strong>in</strong>terpeil. Vanaf 2005 zijn berg<strong>in</strong>gsgebieden <strong>in</strong>gericht, waar bij een extreem hoge waterstand water <strong>in</strong>gelaten kan worden. Waterkwaliteit De waterkwaliteit <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>Zuidlaardermeer</strong> wordt deels bepaald door de aanvoer <strong>van</strong> de Hunze. Deze wordt beïnvloed door kwel <strong>in</strong> <strong>het</strong> beekdal (met relatief hoge waarden voor ijzer, calcium en bicarbonaat) en door landbouwkundig gebruik <strong>in</strong> <strong>het</strong> beekdal (met belast<strong>in</strong>g <strong>van</strong> nitraat, fosfaat en bestrijd<strong>in</strong>gsmiddelen). Daarnaast zijn er puntloz<strong>in</strong>gen ter hoogte <strong>van</strong> de rioolwaterzuiver<strong>in</strong>gs<strong>in</strong>stallaties <strong>van</strong> Gieten en Zuidlaren, en enkele riooloverstorten <strong>in</strong> de omgev<strong>in</strong>g <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>Zuidlaardermeer</strong>. De concentraties <strong>van</strong> fosfaat en nitraat liggen hoger dan ecologisch gewenst (zie tabel 3.1) en hebben een negatief effect op de ontwikkel<strong>in</strong>g <strong>van</strong> natuurwaarden <strong>in</strong> <strong>het</strong> meer, zoals waterplanten, macrofauna, vis en fytoplankton. De sulfaatconcentratie <strong>in</strong> <strong>het</strong> oppervlaktewater is niet hoog, maar de totale gehalten aan zwavel <strong>in</strong> <strong>het</strong> veen zijn wel hoog (Lucassen & Smolders 2008). Een groot deel <strong>van</strong> <strong>het</strong> aanezige zwavel is waarschijnlijk afkomstig uit de tijd dat <strong>het</strong> gebied nog <strong>in</strong> open verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g stond met de zee. Het grooteste deel <strong>van</strong> <strong>het</strong> aanwezige ijzer <strong>in</strong> de venbodem wordt gebonden door zwavel <strong>in</strong> de vorm <strong>van</strong>. Als gevolg daar<strong>van</strong> hoopt sulfide zich op uit via oppervlaktewater aangevoerd en vervolgens gerecuceerd sulfaat, en biundt <strong>het</strong> beschikbare ijzer zich aan sulfide. Het gevolg is dat de fractie beschikbaar fosfaat hoog is. Deze situatie is ongunstig voor de ontwikkel<strong>in</strong>g <strong>van</strong> waterplantenvegetatie. Als gevolg <strong>van</strong> een relatief hoog zomerpeil treedt geen droogval en oxidatie <strong>van</strong> ijzersulfiden <strong>in</strong> de oeverzone op. Hierdoor wordt de bodem niet opnieuw opgeladen met ijzer, dat fosfaat kan b<strong>in</strong>den. Tabel 3.1- Biologische en algemeen fysisch-chemische toestand <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>Zuidlaardermeer</strong>. De kolom ‘Huidige situatie’ bevat waarden die door de beheerders zijn geschat en Goed Ecologisch Potentieel (GEP, streefbeeld voor kunstmatige wateren, afgeleid <strong>van</strong> EKR, Ecologische KwaliteitsRatio). Bron: Factsheet KRW per oppervlaktewater, december 2008. Bron: Strijkstra et al. 2009, gegevens Gron<strong>in</strong>ger Landschap. * MTR-norm Vierde Nota Waterhuishoud<strong>in</strong>g (geen KRW-norm gesteld). Maatlat Huidige situatie GEP Macrofauna (EKR) 0,51 ≥ 0,6 Macrofagen (EKR) 0,09 ≥ 0,53 Vis (EKR) 0,41 ≥ 0,6 Fytoplankton (EKR) 0,25 ≥ 0,6 Totaal fosfaat (zomergemiddelde <strong>in</strong> MP P/l) 0,24 ≤ 0,10 Totaal stikstof (zomergemiddelde <strong>in</strong> mg N/l) 2,6 ≤ 2,2 Chloride (zomergemiddelde <strong>in</strong> mg Cl/l) 40 ≤40 Sulfaat (zomergemiddelde 1999-2008 <strong>in</strong> mg/l) 33,5 100* Temperatuur (gemiddeld jaarmaxium 1999-2008 <strong>in</strong> gr. Celsius) 23,3 ≤ 25 Doorzicht (zomergemiddelde <strong>in</strong> meter) 0,35 ≥ 0,60 Zuurgraad (zomergemiddelde 1999-2008) 8,7 5,5-8,5 Zuurstofverzadig<strong>in</strong>g (zomergmiddelde 1999-2008 <strong>in</strong> %) 104 60-120