Revitalisatie van rietoevers in het Zuidlaardermeer Perspectieven ...

A&W rapport 1576 Revitalisatie van rietoevers in het Zuidlaardermeer 47
de Friese en Overijsselse kust zijn grote arealen riet en biezen ontstaan tijdens één of twee extreem
droge zomers, waarbij gebieden droogvielen in de jaren ‘40-‘50 na voltooiing van de Afsluitdijk (Coops
1992). Eenmaal gevestigd blijken de rietkragen langs oevers in de randmeren zich langdurig te
handhaven. Tegenwoordig is de ganzendichtheid in waterrijke gebieden met moeras en grasland hoog.
Begrazing door met name Grauwe ganzen kan de rietontwikkeling afremmen.
Een natuurlijke peildynamiek is essentieel om de vorming van brede waterrietzones op gang te krijgen. Bij
natuurontwikkelingsprojecten in het IJsselmeergebied is dat tot dusver niet gelukt. In deze gevallen heeft
zich niet meer dan een smalle rietkraag langs de oeverlijn ontwikkeld. Een uitzondering is het rietveld bij
Elburg aan het Drontermeer. Hier is een afzonderlijk compartiment gecreëerd en het peil in de loop van
het groeiseizoen verlaagd. In dit gebied zijn brede waterrietzones ontstaan met een rijke
moerasvogelbevolking, waaronder Roerdomp, Bruine kiekendief, Waterral, Grote Karekiet en Baardman
(van der Hut & Veen 2004). Een soortgelijk proces heeft zich voorgedaan in de Oostvaardersplassen.
Hier is in een reeks van drie jaren het waterpeil stapsgewijs omlaag gebracht. Dit leidde tot rietgroei over
een afstand van vele tientallen meters.
Bij het huidige peilbeheer in het Zuidlaardermeergebied zal waterriet slechts langzaam tot ontwikkeling
komen. Dit kan voldoende zijn voor de Roerdomp, aangezien smalle waterrietzones benut worden als
foerageerzone. De snelheid van de rietgroei en het perspectief voor de Roerdomp kan echter sterk
vergroot worden door in te zetten op een natuurlijke peildynamiek, waarbij het peil in de zomer 10-30 cm
uitzakt. De hoogteligging en het profiel van oevers in natuurontwikkelingsgebied is hierbij cruciaal: indien
het peil in berde ondiepe oevers uitzakt kan het riet zich via wortelstokken uitbreiden. Het waterpeil kan
het beste in de hand gehouden worden in delen waar het peil afzonderlijk geregeld kan worden. Het
natuurontwikkelingsgebied Noordlaardermade biedt wat dit betreft goede mogelijkheden. Dit zou
betekenen dat geen open slenk in verbinding met het Zuidlaardermeer wordt aangelegd, maar een stuw
wordt aangebracht.
5.2.3 Verhogen van de waterstand en isoleren van het broedgebied
De Roerdomp is, evenals ander moerasvogelsoorten, die laag bij de grond broeden, gevoelig voor
grondpredatoren. Net als bij nadere reigerachtigen en kiekendieven het geval is, kan de aanwezigheid
van vossen en grote invloed hebben op het broedbestand. De waterstand in het nestgebied, de schaal
van een rietperceel en de toegankelijkheid, spelen hierin een grote rol. Door middel van experimenteel
onderzoek is bij verschillende moerasvogelsoorten aangetoond dat de predatiedruk van nesten in
rietopstanden met een hogere waterstand lager ligt. Voorbeelden daarvan zijn de Grote karekiet en
Rietgors. Naarmate een rietperceel met hoge waterstand groter is, neemt de kans op predatie eveneens
af (Baldi & Batari 2005, Schiegg et al. 2007). Dat geldt ook als de toegankelijkheid beperkt wordt door een
eilandsituatie te creëren. In de oeverlanden aan de oostzijde van het meer is dat op verschillende locaties
mogelijk door een sloot door een landtong te graven. Het verhogen van de waterstand is in locaal alleen
mogelijk, indien het waterpeil gestuurd kan worden. Een alternatieve maatregel is het verlagen van het
maaiveld door mjddel van afplaggen van de bovenlaag.