Revitalisatie van rietoevers in het Zuidlaardermeer Perspectieven ...

A&W rapport 1576 Revitalisatie van rietoevers in het Zuidlaardermeer 21
Het areaal aan oeverplanten in 1919 werd geschat op 142 ha. Dat is meer dan in de huidige situatie het
geval is (ongeveer 120 ha, waarvan 100 ha helofyten). De oeverlijn komt echter strek overeen met de
huidige. De rietvegetatie was aan de oostzijde sterk ontwikkeld. ‘s Zomers vielen deze vegaties
grotendeels droog en de riethoogte was ongeveer 2-2,35 m. Op verschillende locaties waren
mattenbiesvelden aanwezig. Aan de westzijde domineerde Kleine Lisdodde, maar ook hier waren riet- en
Kleine lisddevegetaties aanwezig. Op sommige locaties domineerde egelskop of Holpijp, een voor kwel
kenmerkende soort. Waterlelie en Gele plomp waren algemene waterplanten, maar ook kranswier- en
fonteinkruidvelden kwamen voor. Drijftillen en kraggen kwamen uitsluitend aan de westzijde voor, met
onder meer Gote lisdodde, waterkers, Lidsteng, Harig wilgenroosje, Watertorkruid, Waterdrieblad,
Kattenstaart en zeggenvegetaties. Mattenbiesveldjes kwamen verspreid over het gehele meer voor.
Havenga verwachtte dat het meer op termijn geheel dicht zou groeien met helofyten, maar deze
ontwikkleing heeft zich niet voorgedaan. De grote veranderingen in peilfluctuaties zullen daarin de
sturende factor zijn geweest.
Ontwikkeling van de oeverlanden 1950-2010
Op basis van een reeks historische luchtfoto’s, uit de jaren 1957, 1978, 1995 en 2006, is de ontwikkeling
van de oeverlanden gedurende de afgelopen vijftig jaar af te lezen. Ook een vergelijking met de
vegetatiekartering, die in 1970 in een groot deel van de oeverlanden is uitgevoerd, is inzichtelijk.
In de noordoosthoek van het terrein heeft in het begin van de jaren zeventig een belangrijke
landschappelijke verandering plaatsgevonden: de woonwijk Meerwijck is gerealiseerd en de oeverlanden
zijn omgevormd tot drie eilanden (figuur 3.5). In 1957 waren de oeverlanden van de huidige eilanden
waarschijnlijk nog beweid, met een waterrietzone langs de oever van het meer. Enkele haventjes waren al
aanwezig. De foto’s wekken de indruk dat de waterrietzone in de loop der jaren van een vrij open
structuur is veranderd in een dichtere, strakke rietkraag.
De buitendijkse oostelijke oeverlanden ter hoogte van De Groeve waren in 1957 nog voor een deel in
landbouwkundig gebruik, zoals te zien is aan de kavelsloten, die ver doorliepen in de oeverzone (figuur
3.7). Anno 1978 was niet meer het geval. Opvallend is dat tussen 1957 en 1978 de rietoeverzone zich
naar de meerzijde heeft uitgebreid en dat een rieteiland voor de oever is gegroeid. Dit kan opgetreden zijn
als gevolg van peilverlaging in de jaren zestig. Droogval in de oeverzone gedurende de zomer gaat
gepaard met het uitlopen van rietwortelstokken het water in. Daarnaast heeft de open structuur in de
oeverzone zich duidelijk verdicht. Uit de vegetatiekaart van 1970 (Smittenberg 1970) valt op te maken dat
achter de waterrietzone een afwisseling van beweid grasland en ‘soortenarm en ruigtekruidenrietland’
aanwezig was. In hoeverre dit riet met water boven het maaiveld betreft is niet duidelijk. In 1970 was wel
een spoelzone aanwezig, maar van uitgebreide ruigtevegetaties – zoals nu aanwezig– was nog geen
sprake. De foto van 1995 toont bosvorming in de voorafgaande periode, riet met water op het maaiveld
achter de waterrietzone, en rijsporen in het rietland, dat grotendeels in maaibeheer was genomen; in 1978
was dat nog niet het geval. De foto van 1995 toont een brede waterrietzone, die waarschijnlijk in 1978 ook
al aanwezig was, en gehandhaafd blijkt in 1995 en 2010. Tussen 1995 en 2010 is een deel van het bos
verwijderd en is een ondiepe plas gegegraven.