Revitalisatie van rietoevers in het Zuidlaardermeer Perspectieven ...

4 Terreinevaluatie Zuidlaardermeer
4.1 Inleiding
A&W rapport 1576 Revitalisatie van rietoevers in het Zuidlaardermeer 33
De huidige kwaliteit van het Zuidlaardermeer als leefgebied voor de Roerdomp is geëvalueerd op basis
van een vegetatiestructuurkartering. Uit onderzoek is gebleken dat Roerdompen gebruik kunnen maken
van vegetaties met uiteenlopende soortensamenstelling (zie hoofdstuk 2). Een kartering van de structuur
van de vegetatie geeft daarom een beter beeld van de kwaliteit voor Roerdompen dan een
vegetatiekartering die gericht is op de soortensamenstelling c.q. vegetatiekundige eenheden. Relevante
structuurkenmerken zijn vooral hoogte, dichtheid en leeftijd van moerasvegetaties, de schaal of breedte
van overjarige percelen of stroken en het waterpeil in deze vegetaties. In verschillende gebieden is een
evaluatie op basis van onderzoek naar vegetatiestructuur een succesvolle aanpak gebleken, die op een
brede groep van moerasvogelsoorten toegepast kan worden. Voorbeelden daarvan zijn landelijk
onderzoek naar de terreinkeus van Roerdomp, Snor, Porseleinhoen en Baardman (van der Hut 2001,
2003) en gebiedsgericht onderzoek aan deze soortengroep, uitgebreid met Purperreiger en Grote
karekiet, in de Veluwerandmeren, Noordelijke randmeren, Rijnstrangen en De Weerribben (van der Hut et
al 2005, 2008, 2009, 2010).
4.2 Methodiek
In het voorjaar en de zomer van 2010 is een kartering uitgevoerd in de oeverlanden van het
Zuidlaardermeer. Luchtfoto’s uit 2006 (bron: Bing Maps) vormden de basis voor deze kartering. De foto’s
laten goed de verdeling zien tussen waterriet, droog riet, gemaaid riet, houtopslag, grasland en ruigte. In
het veld zijn de op foto’s zichtbare vlakken nader geïnterpreteerd. Een ronde in het voorjaar (uitgevoerd
23 en 28 april) gaf een goed beeld van de terreingesteldheid tijdens de periode, waarin Roerdompen een
territorium vestigen. De oeverlanden zijn onderzocht door steekproefsgewijs de vegetatie in te lopen en
de structuur van vegetatievlakken te beschrijven. Gemaaid riet en verschillen in waterstand binnen
vegetatieopstanden bleken bijvoorbeeld goed te onderscheiden. Op 2 juni is de kwaliteit van de rietoevers
per boot verkend. Een tweede ronde is uitgevoerd in de nazomer (20 augustus en 3 september). In deze
periode was de vegetatie volgroeid, zodat het jonge riet, de ruigtevegetaties en het waterpeil binnen
vegetatieopstanden in de zomer goed beschreven konden worden.
De kartering was – overeenkomstig de karteringsmethodiek in andere gebieden - gericht op een indeling
van de helofytenvegetaties op basis van zeven kenmerken: aspectsoort, waterdiepte, hoogte,
gelaagdheid, dichtheid (alleen in rietvegetaties), leeftijd en begrazing. Daarnaast is de betekenis voor
Roerdompen als nest- of foerageerhabitat geïnterpreteerd op basis van veldervaring. Het voorkomen van
andere vegetaties dan helofyten is in kaart gebracht op basis van een hoofdindeling van
begroeiingstypen.
De kenmerken zijn gekwantificeerd volgens een klassenindeling (zie bijlage 1).
Vegetatietype: ingedeeld in de hoofdtypen open water, drijvende waterplanten, kaal/pioniervegetatie,
riet, (overige) helofyten, grasland, ruigte, houtopslag/bos, overig (o.m. akkers). In het geval van
helofyten is ook de aspectsoort of structuurvormende soort genoteerd.
Waterpeil: ingedeeld in drie categorieën, namelijk vegetatie permanent in water, periodiek
droogvallend en permanent droog; rietvegetaties worden respectievelijk benoemd als waterriet,
inundatieriet en droog riet. Hierbij moet aangetekend worden dat met “waterriet” doorgaans niet al het