Revitalisatie van rietoevers in het Zuidlaardermeer Perspectieven ...

40 A&W rapport 1576 Revitalisatie van rietoevers in het Zuidlaardermeer
4.4 Betekenis voor de Roerdomp
Roerdompen benutten in het voorjaar en de broedtijd hoofdzakelijk in water staande (riet)vegetaties.
Oevervegetaties (vaak riet) kunnen van betekenis zijn als foerageergebied, besloten overjarige
(riet)vegetaties met water boven het maaiveld als nesthabitat. Het areaal van deze vegetaties rond het
Zuidlaardermeer is 17,3 ha. Permanent in water staande rietvegetaties langs oevers (waterrietvegetaties)
nemen 14,1 ha in. Een belangrijk deel (ruim de helft) bleek in de voorafgaande winter afgebroken door
golfslag en/of kruiend ijs. Daarnaast nam besloten gelegen riet in ondiep water met een in de loop der
jaren gevormde onderlaag van gebroken stengels (de ‘kniklaag’) 3,4 ha in.
Droge verruigde rietvegetaties worden door Roerdompen in het voorjaar en broedseizoen zelden of niet
benut. Dat geldt ook voor de open kruidenrijke rietvegetaties (verriete graslanden) en veenmosrietlanden.
Andere helofyten komen als structuurvormers in beperkte mate voor, namelijk Grote lisdodde (0,8 ha),
Kleine lisdodde (0,3 ha) en Mattenbies (in open water). De lisdoddenvegetaties kunnen ook door
Roerdompen benut worden. Pitruspollen in graslanden zijn niet als helofyten beschouwd; in water
staande opstanden wel (1,3 ha).
In de huidige situatie is nesthabitat op twee locaties aanwezig aan oostzijde van het meer. Dit betreft
opgaande, overjarige rietvegetaties met een onderlaag van oude stengels, in ondiep water gedurende het
voorjaar. Het riet viel in de zomer van 2010 grotendeels droog. Dat is ongunstig, omdat deze
gebiedsdelen dan beter bereikbaar zijn voor grondpredatoren. Deze situatie zou van jaar tot jaar kunnen
verschillen, afhankelijk van het verloop van de waterstand. Roerdompen selecteren normaal gesproken
rietvegetaties met zo’n hoog voorjaarspeil, dat de kans op droogval gering is.
Foerageerhabitat in de vorm van waterrietzones lijkt op het eerste gezicht ruimschoots voorhanden. Toch
is daadwerkelijk geschikt foerageerhabitat slechts beperkt aanwezig (zie roerdomphabitatkaart in bijlage
1). Een groot deel van de rietoevers ligt open, geëxponeerd aan de oever. Roerdompen hebben een
voorkeur voor beschutte oeverzones. Hier is het niet alleen rustiger, maar ook is vaker een ‘rafelrand’ van
het water ingroeiend riet aanwezig. Een Roerdomp kan hier letterlijk goed uit de voeten, en voor vis als
prooisoort is het een geschikt habitat. Dit type oever is vooral aanwezig langs de inhammen aan de
oostzijde. Een deel daarvan ligt geëxponeerd aan de zuidwestzijde, waardoor ’s winters het waterriet
grotendeels of geheel afbreekt. In het voorjaar is daardoor geen geschikte structuur aanwezig. Bovendien
is over grote delen van het oevertraject achter de waterrietzone een brede spoelzone met ruigte
aanwezig, waarvan de vegetatie ’s winters niet overeind blijft staan. Daardoor is in het voorjaar geen
dekking aanwezig langs de afgebroken waterrietzone. Beschutte overjarige rietkragen langs sloten of
poelen binnen de verlandingszone ontbreken nagenoeg volledig. Dergelijke locaties bieden vaak bij
uitstek geschikte foerageerzones. De recente natuurontwikkelingsprojecten binnendijks hebben ondiep
open water opgeleverd, maar (nog) nauwelijks of geen geschikt foerageergebied. Hiermee rekening
houdend is in het voorjaar in totaal ca. 4,4 km aan geschikte foerageerzones aanwezig, in de zomer 6,0
km. Op basis van de vuistregel voor de lengte aan foerageerzones, die gemiddeld genomen in het
voorjaar nodig zijn voor een Roerdompterritorium (1,1 km) zou voldoende foerageerhabitat aanwezig zijn
voor 4 Roerdompen, mits beschikbaar binnen bereik van broedvogels.
De ruimtelijke verdeling van foerageerzones ten opzichte van geschikte nestlocaties is mede bepalend
voor de terreingeschiktheid als broedgebied. Optimaal is de situatie, waarin foerageerzones langs
beschutte (riet)sloten en poelen in de directe omgeving van nestlocaties voorkomen. Tot welke afstand
Roerdompen nog zo efficiënt kunnen foerageren, dat ze een goed broedresultaat halen is onbekend.