Revitalisatie van rietoevers in het Zuidlaardermeer Perspectieven ...

28 A&W rapport 1576 Revitalisatie van rietoevers in het Zuidlaardermeer
3.4 Beheer en inrichting
Beheermaatregelen jaren negentig: baggeren en compartimentering
In de jaren negentig zijn pogingen ondernomen om de waterkwaliteit van het Zuidlaardermeer te
verbeteren, met perspectief voor waterplanten en basenminnende moerasvegetaties.
Maatregelen om de nutriëntbelasting terug te dringen, zoals de bouw van defosfateringsinstallaties bleken
niet voldoende. Een hoge nutrientenbelasting kan nadelige effecten hebben op moerasvegetaties, omdat
de successie versneld wordt. In de jaren ´90 is een proef genomen binnen enclosures aan de oostoever
van het meer (oppervlakte ca 75 ha). Na het uitdunnen van de visstand werd het compartiment helder,
afgewisseld met troebele perioden en hoge dichtheden aan algen. De aanvoer van voedselrijk
Hunzewater bleek de belangrijkste oorzaak van de algenbloei. Na het verwijderen van de kistdam werd
het water weer troebel en verdwenen de waterplanten (Meier & Boois 1998).
Moerasontwikkeling in het Hunzedal zuidelijk van het Zuidlaardermeer kan zorgen voor fosfaatbinding,
zodat de aanvoer verminderd wordt. Dit zou in aansluiting op plannen voor natuurontwikkeling rondom de
Hunze in het kader van het gebiedsplan Hunzedal kunnen plaatsvinden. De vraag is of afvoer van water
via ingerichte en nog in te richten moerasgebieden langs de beek (50 ha reeds ingericht, binnen enkele
jaren ca. 200 ha) voldoende bij kan dragen om de belasting van het Zuidlaardermeer met nutriënten tot op
het gewenste niveau te brengen. Daartoe is een proef opgezet; in een proefveld wordt Hunzewater
ingelaten om het rendement van fosfaatvastlegging te bepalen (2004-2007).
Een andere verklaring voor het grotendeels ontbreken van waterplanten ligt in vertroebeling door
opwerveling van slib. In een onderzoek is aangetoond dat 90% van het slib wordt aangevoerd via de
Hunze en 10 % via de Leine (Lucassen & Smolders 2008). Het is mogelijk dat sprake is van afbraak van
de veenbodems als gevolg van aanvoer van sulfaatrijk water. In het Zuidlaardermeergebied wordt een
onnatuurlijk waterregime gehanteerd waardoor nagenoeg geen grondwater meer uittreedt in de
oeverzone en het waterpeil in de zomer niet ver genoeg wegzakt in het maaiveld. Hierdoor wordt de
aanvoer van grondwater met ijzer en calcium, die in staat zijn fosfaat te binden, geremd. Doordat geen
droogval plaatsvindt, treedt geen oxidatie van ijzersulfiden op. Hierdoor wordt de bodem niet opnieuw
opgeladen met ijzer, dat fosfaat kan binden. Uit een proef met afplaggen in de oeverlanden bleek dat
geen ontwikkeling van basenminnende vegetaties optrad, maar wel van rietvegetatie. Dit biedt dan ook
kansen voor de Roerdomp. In de diep geplagde plots werden ook veel kikkers aangetroffen. Plaggen kan
dan ook een positief effect hebben op de amfibieënstand, en daarmee op het voedselaanbod voor
Roerdompen.
Natuurontwikkelingsprojecten
Na 2000 zijn verschillende natuurontwikkelingsprojecten buiten de huidige (of nu voormalige) bedijking
uitgevoerd of nog in voorbereiding. Het gaat om de volgende projecten:
Leinwijk, net ten zuiden van Meerwijck, uitgevoerd (Groninger Landschap);
Wolfsbarge Noord, ter hoogte van Wolfsbarge, in uitvoering genomen in 2010 (72 ha; Groninger
Landschap);
Plan Tusschenwater, in voorbereiding (Stichting Het Drentse Landschap);
De Groeve, ter hoogte van De Groeve, uitgevoerd;
Noordlaardermade, onderdeel van de Oostpolder (15 ha), in voorbereiding (Waterschap Hunze en
Aa’s, Groninger Landschap);
Vispaaiplaats, noordwesthoek van het meer, uitgevoerd (Groninger Landschap).